Η ερευνητική εργασία του Κλάδου Ζωικής Παραγωγής επικεντρώνεται στα μηρυκαστικά ζώα και αφορά θέματα διατροφής, διαχείρισης, αναπαραγωγής και γενετικής βελτίωσης του ζωικού κεφαλαίου. Απώτεροι στόχοι της ερευνητικής δραστηριότητας είναι η αύξηση των αποδόσεων σε γάλα και κρέας σε ημιεντατικά ή εντατικά συστήματα εκτροφής προβάτων, αιγών και γαλακτοφόρων αγελάδων και ο αποτελεσματικός έλεγχος και η πρόληψη ασθενειών, με την εφαρμογή ζωοτεχνικών μεθόδων. Όσον αφορά τις ασθένειες των ζώων, οι ερευνητικές δραστηριότητες επικεντρώνονται στη μελέτη και πρόληψη της τρομώδους νόσου (scrapie) τόσο στα πρόβατα, όσο και στις αίγες. Τέλος, ο Κλάδος Ζωικής Παραγωγή δραστηριοποιείται και στον τομέα της διατήρησης των ζωικών γενετικών πόρων αλλά και στην επιμόρφωση, μέσω εκπαιδευτικών σεμιναρίων των αιγοπροβατοτρόφων και λειτουργών άλλων τμημάτων του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος.
Τομέας Γενετικής Βελτίωσης
Στον τομέα της Γενετικής Βελτίωσης, τα ερευνητικά προγράμματα έχουν ως στόχο τη βελτίωση του γενετικού δυναμικού των εκτρεφόμενων ζώων, ως προς σημαντικά οικονομικά χαρακτηριστικά, χρησιμοποιώντας μεθόδους γενετικής επιλογής. Η γενετική εκτίμηση βασίζεται στην εφαρμογή μικτού δείκτη επιλογής που συνδυάζει την ατομική ικανότητα των νεαρών ζώων για ανάπτυξη και την γαλακτοπαραγωγή των θηλυκών προγόνων τους. Η μέθοδος αυτή χρησιμοποιείται σε όλες τις κυβερνητικές επαύλεις εκτροφής ζώων.
Πρόσφατα, ο Κλάδος Ζωικής Παραγωγής συντόνισε επιτυχώς την πρώτη φάση του AGRICYGEN, ενός μεγαλεπήβολου ευρωπαϊκού ερευνητικού προγράμματος, (www.agricygen.com), που αφορά την εφαρμογή τενχολογιών αιχμής μεγάλης κλίμακας και τεχνογνωσία για ακόμη πιο ακριβή και εκτενή γενετική βελτίωση των αιγοπροβάτων και φυτών που χρησιμοποιούνται ως ζωοτροφές. Για τον σκοπό αυτό, συνεργάζεται με τους κλάδους Βελτίωσης Φυτών και Αγροβιοτεχνολογίας του ΙΓΕ. Απώτερος στόχος του εν λόγω προγράμματος είναι η εφαρμογή καινοτόμων επιστημονικών προσεγγίσεων και υπηρεσιών για το γεωργοκτηνοτροφικό τομέα της Κύπρου.
Πρόγραμμα Αντιμετώπισης της Τρομώδους Nόσου (Scrapie)
Το πρόγραμμα για την καταπολέμηση της τρομώδη νόσο Τρομώδους Νόσου (scrapie) με γενετικές μεθόδους στα Κυπριακά πρόβατα της φυλής Χίου, υλοποιείται από το ΙΓΕ σε συνεργασία με τις Κτηνιατρικές Υπηρεσίες. Από το 2002 και έπειτα, η μονάδα προβάτων του ΙΓΕ στην Αθαλάσσα έχει μετατραπεί σε πυρήνα ομοζυγωτών (ARR/ARR) γενοτύπων ανθεκτικών στη νόσο. Συγκεκριμένα, η πειραματική μονάδα των Κυπριακών προβάτων Χίου διατηρεί σήμερα πληθυσμό 350 ανθεκτικών και υψηλής γενετικής αξίας προβατίνων αναπαραγωγής και 30 κριών. Από τη μονάδα αυτή, ένας μεγάλος αριθμός ανθεκτικών ζώων διατίθεται σε κτηνοτρόφους για σκοπούς αναπαραγωγής, με απώτερο στόχο τη βελτίωση των κοπαδιών τους και την περαιτέρω διάδοση στον εκτρεφόμενο πληθυσμό γενοτύπων που προσδίδουν ανθεκτικότητα στην νόσο. Την τελευταία εικοσαετία, έχουν διατεθεί στους κτηνοτρόφους για βελτίωση των μονάδων τους πέραν των 4800 προβάτων υψηλής γενετικής αξίας και παραγωγής, τα οποία είναι ταυτόχρονα ομοζύγωτα ανθεκτικά στη νόσο.
Όσον αφορά την αντιμετώπιση της νόσου στις αίγες, στη μονάδα του ΙΓΕ στην Αθαλάσσα συνεχίζονται οι στοχευμένες συζεύξεις των αιγών με τράγους των οποίων οι γενότυποι θεωρούνται ως ανθεκτικοί στην τρομώδη νόσο. Σκοπός αυτής της προσπάθειας είναι η δημιουργία πυρήνα 300 Κυπριακών αιγών της φυλής Δαμασκού, ανθεκτικών στην τρομώδη νόσο, με απώτερο στόχο την διάθεση στους αιγοτρόφους ανθεκτικών ζώων για καταπολέμηση της ασθένειας στα κοπάδια τους. Από το 2009, το ΙΓΕ διέθεσε για αναπαραγωγή στους κτηνοτρόφους πέραν των 1570 ζώων της φυλής Δαμασκού (128 αίγες, 244 τράγους, 745 αρσενικά και 457 θηλυκά ερίφια, όλα υψηλής γενετικής αξίας και με εξακριβωμένους γενοτύπους για την νόσο. Επιπλέον, στο πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ των Κλάδων Ζωικής Παραγωγής και Αγροβιοτεχνολογίας του ΙΓΕ, συνεχίζεται το ερευνητικό πρόγραμμα που αφορά την ταυτοποίηση των διαφόρων γενοτύπων για την τρομώδη νόσο στις αίγες της φυλής Δαμασκού και μελέτη τυχόν συσχετισμού τους με παραγωγικά και αναπαραγωγικά χαρακτηριστικά των ζώων.
Τομέας Φυσιολογίας και Αναπαραγωγής
Στον τομέα της φυσιολογίας της αναπαραγωγής, ο κύριος στόχος των ερευνητικών προγραμμάτων είναι η βελτίωση της αναπαραγωγικής ικανότητας των αγροτικών ζώων. Για το σκοπό αυτό, μελετούνται γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες που επηρεάζουν την εποχή και διάρκεια της αναπαραγωγικής περιόδου, την πολυδυμία, τη γονιμότητα και την αναπαραγωγική ωρίμανση αιγοπροβάτων σε τοπικές συνθήκες.
Τομείς Διατροφής και Διαχείρισης
Στον τομέα της διατροφής, η ερευνητική δραστηριότητα του Κλάδου στοχεύει στην καλύτερη αξιοποίηση των ζωοτροφών από πλευράς κτηνοτρόφων, μέσω της διατροφικής αξιολόγησης διαφόρων συμπυκνωμένων και χονδροειδών ζωοτροφών, καθώς και την ποσοτική (αύξηση γαλακτοπαραγωγής) και ποιοτική βελτίωση (αύξηση ποσοστού λίπους και πρωτεΐνης) της παραγωγής γάλακτος και κρέατος. Η ερευνητική εργασία επικεντρώνεται σε πειράματα χορήγησης υπαλλακτικών ζωοτροφών, όπως αποξηραμένα στέμφυλα σιτηρών και ελαιοπλακούντα, σε μηρυκαστικά ζώα (βοοειδή και αιγοπρόβατα). Συγκεκριμένα, μελετώνται οι επιδράσεις πάνω στη γαλακτοπαραγωγή, τη χημική σύσταση του γάλακτος και τη μεταβολή του βάρους των ζώων που βρίσκονται στην αρχή της γαλακτικής περιόδου. Επίσης, μελετάται η χρήση καρπών αραβόσιτου που έχουν υποστεί επεξεργασία με ατμό στην ανάπτυξη απογαλακτισμένων εριφίων της φυλής Δαμασκού.
Στον τομέα της διαχείρισης, αξιολογούνται συστήματα εκτροφής αρνιών και εριφίων με υποκατάστατα γάλακτος και χρήση αυτόματων συσκευών τεχνητού θηλασμού. Γίνονται δοκιμές με υποκατάστατο γάλακτος, ξεκινώντας αμέσως μετά τη γέννηση των αρνιών και εριφίων, ούτως ώστε να αξιοποιείται για εμπορικούς σκοπούς όλη η ποσότητα του γάλακτος που παράγουν οι προβατίνες και οι αίγες. Το σύστημα αυτό συγκρίνεται με βάση διάφορες βιολογικές αλλά και οικονομικές παραμέτρους, με την ακολουθούμενη μέχρι τώρα πρακτική του απογαλακτισμού των αρνιών και των εριφίων στις ηλικίες των 35 και 49 ημερών, αντίστοιχα. Οι μελέτες συνεχίζονται με διάφορες ηλικίες απογαλακτισμού τόσο των αρνιών, όσο και των εριφίων, με σκοπό την περαιτέρω αύξηση του εμπορεύσιμου γάλακτος καθώς και την επίτευξη οικονομικότερης μεθόδου εκτροφής. Αξίζει να σημειωθεί ότι, το υπό εξέταση διαχειριστικό σχέδιο εκτροφής των αμνοεριφίων τόσο με τα υφιστάμενα αποτελέσματα, όσο και με την περαιτέρω μείωση της ηλικίας απογαλακτισμού, έχει άμεσα και σημαντικότατα οικονομικά οφέλη για τους κτηνοτρόφους. Συγκεκριμένα, τα μέχρι τώρα αποτελέσματα κατέδειξαν πως στις ώριμες προβατίνες και αίγες επιτυγχάνεται αύξηση του εμπορεύσιμου γάλακτος κατά 70 και 85 χλγ., αντίστοιχα, έναντι εκείνων του φυσικού θηλασμού, χωρίς να επηρεάζεται δυσμενώς η ανάπτυξη των αμνοεριφίων.
Τομέας Διατήρησης Γενετικών Πόρων Αγροτικών Ζώων
Ο Κλάδος Ζωικής Παραγωγής δραστηριοποιείται και στον τομέα της διατήρησης των γενετικών πόρων αγροτικών ζώων. Δίδεται προτεραιότητα στη διατήρηση ντόπιων φυλών αγροτικών ζώων, αλλά και στη συνεργασία με διεθνείς οργανισμούς, όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) των Ηνωμένων Εθνών και το Ευρωπαϊκό Εστιακό Σημείο για τους Ζωικούς Γενετικούς Πόρους (ERFP), για την εφαρμογή συγκεκριμένων μέτρων για τη διατήρηση και ενίσχυση των αγροτικών ζώων. Επίσης, έχει την ευθύνη διαχείρισης του εθνικού κόμβου δεδομένων για τους γενετικούς πόρους αγροτικών ζώων, το οποίο συνδέεται με το Παγκόσμιο Σύστημα Πληροφόρησης για τη Βιοποικιλότητα των Αγροτικών Ζώων του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) (dad.fao.org).
Επιπρόσθετα, λειτουργός του Κλάδου Ζωικής Παραγωγής εκλέχθηκε για τετραετή θητεία (2015-2019) ως μέλος του Ερευνητικού Συμβουλίου του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Ζωικής Παραγωγής (EAAP), στον οποίο το ΙΓΕ εκπροσωπεί τόσο το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, όσο και την Κύπρο γενικότερα. Το Ερευνητικό Συμβούλιο λαμβάνει σημαντικές αποφάσεις για τη λειτουργία του EAAP, αλλά και για τις δραστηριότητες του στον τομέα της ενίσχυσης της Ζωικής Παραγωγής τόσο σε Ευρωπαϊκό, όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο.
Επίσης, ο Κλάδος Ζωικής Παραγωγής συμμετείχε στο ευρωπαϊκό ερευνητικό πρόγραμμα συνεργασίας χωρών της Μεσογείου DoMΕsTIc (http://www.arim-domestic.net/), στο πλαίσιο του δικτύου για γεωργική έρευνα στη Μεσόγειο «ARIMNET» (www.arimnet.net) (ERA-NET FP7), με απώτερο στόχο την εφαρμογή συγκεκριμένων μέτρων για υλοποίηση του Παγκοσμίου Σχεδίου Δράσης για τους Γενετικούς Πόρους των Αγροτικών Ζώων. Κύριος σκοπός του έργου ήταν η διερεύνηση των παραγόντων που επηρεάζουν τη βιωσιμότητα των παραγωγικών συστημάτων προβάτων και αιγών στους άξονες: γενετική διαχείριση, περιβάλλον, οικονομία και κοινωνία.
Εκπαιδευτικές Δραστηριότητες
Ο Κλάδος Ζωικής Παραγωγής, σε συνεργασία με το Τμήμα Γεωργίας και τις Κτηνιατρικές Yπηρεσίες, με δική του πρωτοβουλία έχει εκπονήσει και φέρει εις πέρας με επιτυχία, εκτενές πρόγραμμα επιμόρφωσης αιγοπροβατοτρόφων σε βασικά θέματα διαχείρισης, διατροφής, γενετικής βελτίωσης ζώων, θέματα κτηνιατρικής φύσεως και διάχυσης σχετικών ερευνητικών αποτελεσμάτων του ΙΓΕ προς πρακτική εφαρμογή.
Επίσης, ο Κλάδος συμμετέχει στην περαιτέρω ενίσχυση της τεχνογνωσίας των υφιστάμενων αιγοπροβατοτρόφων, με ενημερωτικά/εκπαιδευτικά σεμινάρια στην αίθουσα εκπαίδευσης της Πειραματικής Έπαυλης Αθαλάσσας, αλλά και με τη συμμετοχή των λειτουργών του σε ημερίδες που οργανώνονται από τον Κλάδο Γεωργικών Εφαρμογών του Τμήματος Γεωργίας, το Τμήμα Περιβάλλοντος και άλλους φορείς.
Επιπλέον, ο Κλάδος Ζωικής Παραγωγής παρέχει εκπαίδευση σε λειτουργούς του Τμήματος Γεωργίας σε θέματα διατροφής και γενετικής βελτίωσης αιγοπροβάτων, ώστε να μεταφέρουν τη γνώση και τα ερευνητικά αποτελέσματα του ΙΓΕ στους κτηνοτρόφους προς εφαρμογή.
Τέλος, ο Κλάδος συμμετέχει ενεργά κάθε χρόνο τόσο στην εκπαίδευση και επίβλεψη πρακτικής εξάσκησης όσο και στην εκπόνηση πτυχιακών και μεταπτυχιακών διατριβών φοιτητών με κατεύθυνση στη Ζωική Παραγωγή, από πανεπιστημιακά ιδρύματα της Κύπρου και του εξωτερικού.
Προσωπικό Κλάδου
Βασίλης Βασιλείου, Γεωργία Χατζηπαύλου, Διονύσιος Σπαράγγης