Ο Κλάδος Λαχανοκομίας έχει ως κύρια ερευνητικά αντικείμενα τη Λαχανοκομία, τη Μετασυλλεκτική Τεχνολογία-Φυσιολογία και τους Φυτικούς Γενετικούς Πόρους. Η βασική ερευνητική ομάδα του Κλάδου αποτελείται από τρεις ερευνητές που πλαισιώνονται από τέσσερεις τεχνικούς και τρία μέλη ωρομίσθιου προσωπικού, εκ των οποίων ένας ερευνητής και ένας τεχνικός είναι επίσης επιφορτισμένοι με τη διαχείριση του Πειραματικού Σταθμού Τόχνης. Η ερευνητική δραστηριότητα του Κλάδου υποστηρίζεται από τις εργαστηριακές του υποδομές: Το Εργαστήριο Μετασυλλεκτικής Τεχνολογίας, την Τράπεζα Γενετικού Υλικού και το Βοτανολόγιο. Ο Κλάδος διατηρεί περαιτέρω ένα ευρύ δίκτυο συνεργατών μέσα από κοινά ερευνητικά προγράμματα με εγχώρια και διεθνή ερευνητικά και ακαδημαϊκά ιδρύματα. Οι λειτουργοί του Κλάδου μετέχουν σε ακαδημαϊκές συμβουλευτικές επιτροπές εποπτεύοντας την εκπόνηση μεταπτυχιακών, διδακτορικών και μεταδιδακτορικών ερευνητικών έργων κοινού ενδιαφέροντος. Ο Κλάδος στηρίζει επίσης το πρόγραμμα γεωργικών εφαρμογών του Τμήματος Γεωργίας μέσω έρευνας που στοχεύει στην άμεση επίλυση θεμάτων εφαρμογών, μέσω της εκπαίδευσης λειτουργών του Τμήματος Γεωργίας και γεωργών, και με τη διάχυση των ερευνητικών του αποτελεσμάτων σε μορφή εκλαϊκευμένων άρθρων/ εγχειριδίων.
Το Εργαστήριο Μετασυλλεκτικής Τεχνολογίας (ΕΜΤ) έχει δομηθεί ώστε να διενεργεί ολοκληρωμένες αναλύσεις της φυσικοχημικής σύστασης και της αισθητηριακής και βιολειτουργικής ποιότητας νωπών οπωροκηπευτικών προϊόντων. Οι δυνατότητες του ΕΜΤ κατευθύνονται κυρίως στη μελέτη της φυσιολογίας ωρίμανσης κλιμακτηρικών και μη-κλιμακτηρικών φρούτων και λαχανικών σε συνάρτηση προς τη συνολική διαμόρφωση της ποιότητας και μετασυλλεκτικής διατηρησιμότητάς τους. Το ΕΜΤ μελετά περαιτέρω τους παράγοντες διαμόρφωσης της ποιότητας από τον αγρό μέχρι τον καταναλωτή, αξιολογώντας την επίδραση προσυλλεκτικών και μετασυλλεκτικών εφαρμογών στις οργανοληπτικές, βιολειτουργικές και διαθρεπτικές πτυχές της ποιότητας και διατηρησιμότητας των προϊόντων. Ιδιαίτερη έμφαση δίδεται στη συλλεκτική ωριμότητα και τις προεκτάσεις της στη φυσιολογία των προϊόντων, στον καθορισμό αντικειμενικών δεικτών φυσιολογικής και εμπορικής ωριμότητας και στον αναλυτικό χαρακτηρισμό του φυσικοχημικού-βιολειτουργικού πλέγματος ποιοτικών γνωρισμάτων των προϊόντων. Η τρέχουσα ερευνητική δραστηριότητα στο ΕΜΤ εστιάζει σε θέματα όπως η επίδραση της μερικής κατεργασίας (π.χ. προτεμαχισμός) στην ποιότητα και διατηρησιμότητα των νωπών οπωροκηπευτικών προϊόντων, και η δυνατότητα μη-χημικών μετασυλλεκτικών εφαρμογών (π.χ. θερμική επεξεργασία και ακτινοβολία επιλεγμένου φάσματος) σε συνδυασμό με τροποποίηση της ατμόσφαιρας διατήρησης (MAP) να περιορίσουν την παθολογική και φυσιολογική απώλεια της ποιότητας. Το ΕΜΤ συντονίζει ή μετέχει σε αριθμό ερευνητικών προγραμμάτων που αφορούν στη Λαχανοκομία τα οποία εξετάζουν θέματα όπως: η σχέση υποκειμένου-εμβολίου στον εμβολιασμό λαχανικών προς αντιμετώπιση βιοτικών και αβιοτικών καταπονήσεων και η επίδραση τους στην ποιότητα και διατηρησιμότητα των προϊόντων, η αξιολόγηση παραγόντων που συνδιαμορφώνουν τις συγκεντρώσεις μορίων που ενδέχεται να επηρεάζουν δυσμενώς την ανθρώπινη υγεία – όπως τα νιτρικά και νιτρώδη ιόντα σε νωπά φυλλώδη λαχανικά, η αγρονομική απόδοση και ποιότητα παραδοσιακών ποικιλιών λαχανικών (π.χ. τομάτα) και άγριων συγγενών λαχανευόμενων ειδών (e.g. Asparagus) κάτω από καλλιεργητικές συνθήκες χαμηλών/υψηλών εισροών. Συμμετέχει επίσης σε κοινά ερευνητικά προγράμματα που αφορούν στο χαρακτηρισμό της ελαιογένεσης σε ντόπιες και εισηγμένες ποικιλίες ελιάς.
Το Εργαστήριο Μετασυλλεκτικής Τεχνολογίας από κοινού με την Τράπεζα Γενετικού Υλικού του ΙΓΕ συντονίζουν έργα που αφορούν στο χαρακτηρισμό γενετικών πόρων και τη δημιουργία ex situ γ συλλογών στο ΙΓΕ για δενδροκομικά είδη με μακρά παρουσία στο γεωργικό τοπίο και οικονομία της Κύπρου, όπως η ροδιά και η χαρουπιά. Ολοκληρωμένος χαρακτηρισμός των γενετικών αυτών πόρων διενεργείται μέσα από τον προσδιορισμό του φαινοτυπικού πολυμορφισμού, βασισμένου κυρίως σε φυσικοχημικά χαρακτηριστικά των καρπών, σε συνδυασμό και αντιπαραβολή προς τον γενετικό πολυμορφισμό όπως αποτυπώνεται με τη χρήση μικροδορυφόρων (SSRs).
Η Τράπεζα Γενετικού Υλικού (ΤΓΥ) του ΙΓΕ δραστηριοποιείται στη συλλογή, ex situ διατήρηση, πολλαπλασιασμό, χαρακτηρισμό, αξιολόγηση και αξιοποίηση ιθαγενών ειδών της κυπριακής χλωρίδας και εγχώριων ποικιλιών. Έμφαση δίδεται τα τελευταία χρόνια στη συλλογή και διατήρηση σπάνιων και ενδημικών ειδών, άγριων συγγενών σιτηρών, ψυχανθών και λαχανοκομικών ειδών, σε άγρια λαχανευόμενα είδη και σε ιθαγενή φυτά με αρωματικές και φαρμακευτικές ιδιότητες. Η ΤΓΥ συμμετέχει σε κοινές διατμηματικές δράσεις του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος που στοχεύουν στην πολλαπλασιασμό και την in situ διατήρηση πληθυσμών κινδυνευόντων ειδών της ιθαγενούς χλωρίδας. Η ΤΓΥ συμμετέχει ενεργά σε περιφερειακά προγράμματα και δίκτυα που αποσκοπούν στη διατήρηση και αειφόρο εκμετάλλευση των φυτικών γενετικών πόρων, όπως τα ECPGR, ENSCONET και GENMEDA. Τέλος, το Βοτανολόγιο του ΙΓΕ, που αποτελεί προέκταση της ΤΓΥ, είναι εντεταλμένο στη συλλογή και καταχώρηση βοτανικών δειγμάτων της κυπριακής χλωρίδας.
Ο Κλάδος Λαχανοκομίας έχει συντονίσει ή συμμετάσχει με επιτυχία σε πολυάριθμα ερευνητικά προγράμματα κρατικής ή εξωτερικής χρηματοδότησης όπως τα ακόλουθα:
Η ερευνητική δραστηριότητα και τα αποτελέσματα του Κλάδου Λαχανοκομίας είναι προσβάσιμα στη μορφή έγκριτων επιστημονικών δημοσιεύσεων καταχωρημένων στην ιστοσελίδα του ΙΓΕ και σε βάσεις βιβλιογραφικών δεδομένων όπως οι Scopus και ScienceDirect, καθώς επίσης στη μορφή τεχνικών εγχειριδίων και εκλαϊκευμένων άρθρων καταχωρημένων στην ιστοσελίδα του ΙΓΕ. Όλο το δημοσιευμένο επιστημονικό και εκλαϊκευμένο υλικό παρέχεται επίσης κατευθείαν από τους λειτουργούς του Κλάδου.
Προσωπικό Κλάδου
Μάριος Κυριάκου, Γεώργιος Σωτηρίου, Άγγελος Κυρατζής