Το LEADER είναι ένα εργαλείο προγραμματισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης που εφαρμόστηκε στην Κύπρο για πρώτη φορά κατά την προγραμματική περίοδο 2007-2013. Η εφαρμογή του συνεχίζεται και κατά την τρέχουσα προγραμματική περίοδο, 2014-2020, μέσα από το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης (ΠΑΑ) 2014-2020.
Η πρωτοβουλία LEADER ξεκίνησε στο πλαίσιο της πρώτης μεταρρύθμισης των Διαρθρωτικών Ταμείων (1989-1993). Η ονομασία LEADER είναι ακρωνύμιο από τη γαλλική φράση «Liaison entre action de dιveloppement de l'ιconomie rurale». Θεωρείται δηλαδή ένας δεσμός μεταξύ των διαφόρων φορέων των αγροτικών περιοχών, που στοχεύουν στην αγροτική ανάπτυξη. Με άλλα λόγια, η πρωτοβουλία LEADER είναι ένας μηχανισμός, μέσα από τον οποίο οι διάφοροι φορείς των αγροτικών περιοχών, όπως Αρχές Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ομάδες παραγωγών, γυναικείοι σύλλογοι και άλλοι εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών, συνενώνουν τις δυνάμεις του και δημιουργούν τις Ομάδες Τοπικής Δράσης, μέσω των οποίων σχεδιάζονται και εφαρμόζονται στρατηγικές τοπικής ανάπτυξης.
Η φιλοσοφία LEADER στηρίζεται στην ιδέα ότι οι κοινότητες είναι σε θέση να γνωρίζουν καλύτερα τις δυνατότητες και τις αδυναμίες της περιοχής τους και είναι ακριβώς οι άνθρωποι της περιοχής αυτής οι πιο κατάλληλοι να τις αντιμετωπίσουν. Το LEADER στηρίζεται στη συνεργασία δημόσιων και ιδιωτικών μη κερδοσκοπικών φορέων και στην «εκ των κάτω προς τα άνω προσέγγιση». Πιο συγκεκριμένα, η πρωτοβουλία LEADER αρθρώνεται γύρω από τα εξής επτά χαρακτηριστικά:
1. Την υλοποίηση στρατηγικών τοπικής ανάπτυξης στις αγροτικές περιοχές.
2. Τη δημιουργία τοπικών εταιρικών σχέσεων μεταξύ δημοσίου και ιδιωτικού τομέα. Οι ενώσεις αυτές ονομάζονται Ομάδες Τοπικής Δράσης (ΟΤΔ).
3. Την προσέγγιση εκ των κάτω προς τα άνω (bottom up) με εξουσία λήψης αποφάσεων για τις Ομάδες Τοπικής Δράσης.
4. Τον πολυτομεακό σχεδιασμό με βάση την αλληλεπίδραση μεταξύ των διαφόρων φορέων μιας περιοχής.
5. Την εφαρμογή καινοτόμων προσεγγίσεων.
6. Την εφαρμογή έργων συνεργασίας.
7. Τη δικτύωση των τοπικών σχέσεων.
Στην Κύπρο το LEADER εφαρμόστηκε για πρώτη φορά κατά την προγραμματική περίοδο 2007-2013, όταν ενσωματώθηκε στη συνολική πολιτική αγροτικής ανάπτυξης και αποτέλεσε τον Άξονα Προτεραιότητας 4 του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης (ΠΑΑ). Στην υφιστάμενη προγραμματική περίοδο. το Μέτρο 19 (Στήριξη για την Τοπική Ανάπτυξη LEADER «Τοπική ανάπτυξη με την πρωτοβουλία τοπικών κοινοτήτων (CLLD)») του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης (ΠΑΑ) 2014-2020 αφορά την εφαρμογή του LEADER και στοχεύει στην προώθηση της κοινωνικής ένταξης, τη μείωση της φτώχειας και την οικονομική ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών. Το Μέτρο συγχρηματοδοτείται κατά 53% από ευρωπαϊκούς πόρους και κατά 47% από τον κρατικό προϋπολογισμό και υλοποιείται υπό την επίβλεψη του Τμήματος Γεωργίας, με Διαχειριστική Αρχή το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος. Η συνολική δημόσια δαπάνη που θα δοθεί για την υλοποίηση της στρατηγικής των ΟΤΔ είναι 12.500.000 ευρώ. Μετά από σχετική πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος της Διαχειριστικής Αρχής του Προγράμματος εγκρίθηκαν οι ακόλουθες ΟΤΔ:
- Αναπτυξιακή Εταιρεία Επαρχιών Λάρνακας και Αμμοχώστου ΛΤΔ
- Αναπτυξιακή Εταιρεία Επαρχίας Λεμεσού ΛΤΔ
- Αναπτυξιακή Εταιρεία Κοινοτήτων Περιοχής Τροόδους ΛΤΔ
- Αναπτυξιακή Εταιρεία Πάφου «Αφροδίτη» ΛΤΔ
Οι ΟΤΔ έχουν σχεδιάσει τις στρατηγικές τους και βρίσκονται στη διαδικασία υλοποίησής τους. Μέσω του Μέτρου 19 χρηματοδοτούνται δράσεις που αφορούν την εφαρμογή της στρατηγικής τοπικής ανάπτυξης (Καθεστώς 19.2), την υλοποίηση έργων συνεργασίας (Καθεστώς 19.3), τη λειτουργία των ΟΤΔ και το συντονισμό της στρατηγικής τοπικής ανάπτυξης (Καθεστώς 19.4).
Στο πλαίσιο υλοποίησης της στρατηγικής τους, οι ΟΤΔ θα δημοσιεύσουν προσκλήσεις εκδήλωσης ενδιαφέροντος, θα παραλάβουν αιτήσεις, θα τις αξιολογήσουν στη βάση κριτηρίων που θα έχουν προκαθορισθεί στην πρόσκληση και θα επιλέξουν τα έργα/τις δράσεις που θα υλοποιηθούν στην περιοχή τους. Η εφαρμογή των στρατηγικών αναμένεται να ολοκληρωθεί στο τέλος της προγραμματικής περιόδου 2014-2020.
Οι κατηγορίες των Δράσεων οι οποίες έχουν εντάξει οι ΟΤΔ στη Στρατηγική τους είναι οι ακόλουθες:
- Δράση 19.2.1: Δράσεις εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης για μη γεωργικές δραστηριότητες,
- Δράση 19.2.2: Δράσεις ενίσχυσης επενδύσεων για μη γεωργικές δραστηριότητες,
- Δράση 19.2.3: Δημόσιες υποδομές μικρής κλίμακας,
- Δράση 19.2.4: Συνεργασία,
- Δράση 19.2.5: Άλλες Δράσεις μικρής κλίμακας που στοχεύουν στην ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών βασισμένες στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περιοχής.