Διακίνηση Ειδών και Γενετικών Πόρων

Το Πρωτόκολλο της Ναγκόγια (Nagoya Protocol) αποτελεί το ρυθμιστικό και νομοθετικό πλαίσιο για εκπλήρωση ενός από τους τρεις στόχους της Σύμβασης για τη Βιολογική Ποικιλομορφία – το δίκαιο και ισότιμο καταμερισμό των οφελών που προκύπτουν από τη χρησιμοποίηση των γενετικών πόρων (access and benefit sharing) οι οποίοι αποτελούν το κεφάλαιο της βιοποικιλότητας. Απώτερος στόχος είναι η διοχέτευση οφελών προς την προστασία και η διατήρηση της βιολογικής ποικιλομορφίας του πλανήτη, ιδιαίτερα σε κράτη πλούσια σε βιοποικιλότητα, αλλά οικονομικά φτωχά που μέχρι τώρα τύγχαναν εκμετάλλευσης ή και «βιο-πειρατείας», χωρίς σαφείς όρους και κανόνες. Με το Πρωτόκολλο ρυθμίζεται επίσης η πρόσβαση σε παραδοσιακές γνώσεις που σχετίζονται με γενετικούς πόρους και τις οποίες κατέχουν τοπικές κοινωνίες και κυρίως οι αυτόχθονες πληθυσμοί.

Το Πρωτόκολλο αποτελείται από τρεις πυλώνες: την ρύθμιση της πρόσβασης στους γενετικούς πόρους, τον καταμερισμό οφελών που απορρέουν από τη χρησιμοποίηση τους και τα μέτρα συμμόρφωσης των χρηστών γενετικών πόρων.

Όσον αφορά τους δύο πρώτους πυλώνες, τα συμβαλλόμενα μέρη οφείλουν, αφενός να διευκολύνουν την πρόσβαση στους γενετικούς πόρους που προέρχονται από φυτά, ζώα ή μικροοργανισμούς στην περιοχή δικαιοδοσίας τους, με σκοπό τη χρησιμοποίηση τους για έρευνα, ανάπτυξη και εμπορική εκμετάλλευση. Τέτοιοι γενετικοί πόροι είναι για παράδειγμα είδη φυτών που μπορούν να αξιοποιηθούν σε έρευνα και ανάπτυξη φαρμάκων και καλλυντικών. Με το Πρωτόκολλο διασφαλίζεται ότι οι χρήστες, π.χ. μια φαρμακοβιομηχανία, θα μπορούν να έχουν αξιόπιστη πρόσβαση στους γενετικούς πόρους ή στις παραδοσιακές γνώσεις των τοπικών πληθυσμών μιας χώρας, με διαφάνεια και ασφάλεια δικαίου, γεγονός που θα διευκολύνει την έρευνα και ανάπτυξη προϊόντων με οφέλη προς τη χώρα-πάροχο.
Αφετέρου, τα συμβαλλόμενα μέρη μπορούν, κατά την άσκηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων τους, να καθορίσουν κανόνες πρόσβασης και καταμερισμού οφελών, νοουμένου ότι θα ρυθμιστούν στη βάση του νομικού πλαισίου που ορίζει το Πρωτόκολλο. Τα απορρέοντα οφέλη μπορεί να είναι χρηματικά και μη και να περιλαμβάνουν για παράδειγμα τη μεταφορά γνώσεων και τεχνολογίας, την από κοινού έρευνα ή και χρηματοδότηση έρευνας, τέλη πρόσβασης σε συλλεγόμενα δείγματα, καταβολή δικαιωμάτων κλπ.
Ο τρίτος πυλώνας του Πρωτοκόλλου αφορά στην υποχρέωση των συμβαλλόμενων μερών να λαμβάνουν μέτρα (νομοθετικά, διοικητικά και μέτρα πολιτικής) για συμμόρφωση των χρηστών ώστε να διασφαλίζεται η νομιμότητα της απόκτησης και χρησιμοποίησης γενετικών πόρων. Ο πυλώνας αυτός ρυθμίζεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο με τον Κανονισμό 511/2014/ΕΕ ο οποίος ορίζει κανόνες για τήρηση δέουσας επιμέλειας από τους χρήστες και θέτει σύστημα παρακολούθησης και ελέγχου της συμμόρφωσης των χρηστών από τις εθνικές αρμόδιες αρχές. Ο Κανονισμός τέθηκε σε εφαρμογή παράλληλα με το Πρωτόκολλο στις 12 Οκτωβρίου 2014. Ο εκτελεστικός Κανονισμός της Επιτροπής που ορίζει με λεπτομέρεια κανόνες για τήρηση μητρώου συλλογών, την παρακολούθηση της συμμόρφωσης των χρηστών και τις βέλτιστες πρακτικές τέθηκε σε ισχύ τον Οκτώβριο 2015.

Βάσει του Πρωτοκόλλου και του Κανονισμού, οι χρήστες είναι υποχρεωμένοι, πριν την πρόσβαση σε γενετικούς πόρους από χώρα που είναι συμβαλλόμενο μέρος στο Πρωτόκολλο, να συμβουλεύονται τις αρμόδιες αρχές της (κυρίως το Access and Benefit Sharing Focal Point) ώστε να εξακριβώσουν κατά πόσο ισχύουν νομοθετικές ρυθμίσεις περί πρόσβασης και καταμερισμού οφελών. Εάν υπάρχουν υποχρεώσεις, από τη μια οι χρήστες οφείλουν να επιδεικνύουν τη δέουσα επιμέλεια για συμμόρφωση και από την άλλη τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. οφείλουν να εφαρμόζουν τις διατάξεις του Κανονισμού για έλεγχο και παρακολούθηση της συμμόρφωσης των χρηστών. Για σκοπούς εύκολης και άμεσης πληροφόρησης έχει δημιουργηθεί μια διαδικτυακή πλατφόρμα ανταλλαγής πληροφοριών, το ABS Clearing House, μέσω της οποίας όλα τα συμβαλλόμενα μέρη καταχωρούν τα ισχύοντα νομοθετικά μέτρα και άλλες σχετικές πληροφορίες σχετικά με την εφαρμογή του Πρωτοκόλλου.

ABS_Seminar_10.12.18_NationalLegislation.pdf
Κατεβάστε το αρχείο τύπου Acrobat

PRESENTATION_VM_ABS seminar_session1_Cyprus.pdf
Κατεβάστε το αρχείο τύπου Acrobat

Presentation_VM_ABS seminar_session2_cyprus.pdf

Πίσω