Διακίνηση Ειδών και Γενετικών Πόρων

Χωροκατακτητικά ξένα είδη (Invasive Alien Species) ορίζονται συγκεκριμένα είδη φυτών, ζώων και μικροοργανισμών τα οποία δεν είναι γηγενή σε ένα οικοσύστημα και όταν εισαχθούν σε αυτό μπορεί να αποτελέσουν σοβαρή απειλή για την τοπική βιοποικιλότητα ή να προκαλέσουν οικονομικές ζημιές (π.χ. σε γεωργία, ιχθυοτροφία, υποδομές) ή να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία, μέσω μετάδοσης ασθενειών.

Τα ξένα είδη που είναι χωροκατακτητικά (ή αλλιώς εισβλητικά) ανταγωνίζονται τα τοπικά είδη για πόρους (τροφή, νερό και φώς) και χώρους διαβίωσης και συνήθως τα εκτοπίζουν ή αλλάζουν το ρόλο τους στις βιοκοινότητες. Μπορεί επίσης να οδηγήσουν γηγενή είδη στην εξαφάνιση μέσω θήρευσης, παρασιτισμού, μετάδοσης ασθενειών, βόσκησης, τοξικών επιδράσεων ή καταστροφής των οικοτόπων τους ή ακόμη και μέσω υβριδισμού μαζί τους. Σε πολλές περιπτώσεις τα είδη αυτά δεν είναι χωροκατακτητικά στην περιοχή φυσικής κατανομής τους, πιθανό λόγω της ύπαρξης εκεί φυσικών εχθρών που διατηρούν τους πληθυσμούς τους υπό έλεγχο. Η συχνότητα εμφάνισης τους σε νέες περιοχές και οι κίνδυνοι που ενέχουν επιτείνονται συνεχώς λόγω του διεθνούς εμπορίου, μεταφορών, του τουρισμού και της κλιματικής αλλαγής. Τα χωροκατακτητικά ξένα είδη θεωρείται ότι αποτελούν σε παγκόσμιο επίπεδο τη δεύτερη πιο μεγάλη απειλή για τη βιοποικιλότητα μετά την υποβάθμιση και κατακερματισμό των οικοτόπων.

Στο περιβάλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης, περίπου 12 000 είδη είναι ξένα, εκ των οποίων το 10-15% εκτιμάται πως είναι χωροκατακτητικά. Έχει υπολογιστεί ότι δαπανώνται τουλάχιστο €12 δις ετησίως για τον έλεγχο των ειδών αυτών και των ζημιών που προκαλούν στην Ευρώπη. Αναγνωρίζοντας τη σοβαρότητα του προβλήματος, η Ευρωπαϊκή Ένωση, εξέδωσε τον Κανονισμό 1143/2014 για την πρόληψη και διαχείριση της εισαγωγής και εξάπλωσης χωροκατακτητικών ξένων ειδών. Ο Κανονισμός τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2015 και ορίζει κανόνες για την πρόληψη, την ελαχιστοποίηση και τον μετριασμό των δυσμενών επιπτώσεων της εισαγωγής και εξάπλωσης, είτε εκούσιας είτε ακούσιας, χωροκατακτητικών ξένων ειδών στη βιοποικιλότητα στο εσωτερικό της Ένωσης.

Μέσα από τον Κανονισμό έχει εκδοθεί ένας αρχικός κατάλογος με 37 χωροκατακτητικά ξένα είδη ενωσιακού ενδιαφέροντος, με βάση συγκεκριμένα κριτήρια και ανάλυση εκτίμησης κινδύνου, ο οποίος θα αναθεωρείται και επικαιροποιείται με προσθήκη νέων ειδών που έχουν αρνητικές επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα της Ένωσης. Τα είδη του ενωσιακού καταλόγου υπόκεινται σε απαγορεύσεις, περιορισμούς και ρυθμίσεις με στόχο την πρόληψη, την έγκαιρη ανίχνευση, αντιμετώπιση και διαχείριση των χωροκατακτητικών ξένων ειδών στην ΕΕ.

Πρέπει λοιπόν να ληφθούν σοβαρά μέτρα για τον έλεγχο της εισόδου και εγκατάστασης των ειδών αυτών και για την αντιμετώπιση όσων έχουν ήδη εισέλθει. Όλα αυτά βέβαια προϋποθέτουν την ενημέρωση του κοινού, για τους κινδύνους που εγκυμονεί η παράνομη εισαγωγή, κατοχή και ελευθέρωση ξενικών ειδών προς το τοπικό περιβάλλον και τη δημιουργία βάσης δεδομένων που να περιλαμβάνει λεπτομέρειες για τα είδη και τη γεωγραφική τους κατανομή και διασπορά, καθώς και περιοδικό έλεγχο των υποστατικών στα οποία πιθανό να εντοπίζονται ξενικά είδη, όπως φυτώρια, ανθοπωλεία, ενυδρεία, μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας, ερευνητικά εργαστήρια, ζωολογικούς κήπους και άλλα.

Σχετικοί Σύνδεσμοι
Ιστοσελίδα Ε.Ε.: http://ec.europa.eu/environment/nature/invasivealien/index_en.htm