Γενετικά Τροποποιημένοι Οργανισμοί

Η γενετική τροποποίηση είναι μια σχετικά νέα διαδικασία, η οποία λαμβάνει χώρα, σε επιστημονικά εργαστήρια και αφορά παρεμβάσεις του ανθρώπου, στο γενετικό κώδικα, δηλαδή αλλαγές στο DNA. Η παρέμβαση συνίσταται είτε σε προσθήκη είτε σε αφαίρεση γονιδίων. Γενετικά τροποποιημένος οργανισμός (ΓΤΟ), ορίζεται ο οργανισμός (φυτικός ή ζωικός) που έχει υποστεί τροποποίηση των αρχικών γενετικών του χαρακτηριστικών με προσθήκη, αφαίρεση ή αντικατάσταση τουλάχιστον ενός γονιδίου.

Μέσω της γενετικής τροποποίησης, γίνεται άμεση εισαγωγή επιθυμητών γνωρισμάτων σε έναν οργανισμό χωρίς τη διαδικασία της εγγενούς αναπαραγωγής, επιτρέπεται δηλαδή η μεταφορά γονιδίων μεταξύ οργανισμών ακόμα και αν δεν είναι συγγενείς εξελικτικά.

Η επανάσταση που ήρθε με τη ραγδαία ανάπτυξη της βιοτεχνολογίας και της γενετικής μηχανικής με τη δημιουργία Γενετικά Τροποποιημένων Οργανισμών και τη χρήση τους για την παραγωγή προϊόντων για κατανάλωση, αποτελεί επίκεντρο διεθνών συζητήσεων, δημιουργώντας φανατικά αντίθετα στρατόπεδα, που συνηγορούν υπέρ ή κατά της χρήσης των οργανισμών αυτών ή των προϊόντων τους.

Γενικά, στις ιατρικές και γεωργικές εφαρμογές, η γενετική μηχανική έχει πετύχει πολύ σημαντικά αποτελέσματα. Παράλληλα, όμως, τίθενται μεγάλα διλήμματα και υπάρχουν ανησυχίες για δυνητικούς κινδύνους.

Ανησυχία υπάρχει όταν Γενετικά Τροποποιημένοι Οργανισμοί απελευθερώνονται σε ένα μη ελεγχόμενο περιβάλλον. Η αλληλεπίδραση των Γενετικά Τροποποιημένων Οργανισμών με άλλα σύνθετα βιολογικά συστήματα, όπως το ανθρώπινο σώμα ή τα φυσικά οικοσυστήματα, δεν μπορεί, σε πολλές περιπτώσεις, να προβλεφθεί ή να εξεταστεί πλήρως, χωρίς να υπάρχει σωστό σχέδιο διαχείρισης που να λαμβάνει υπόψη όλα τα δεδομένα του περιβάλλοντος ελευθέρωσης.


Ευρωπαϊκό νομικό πλαίσιο

Οι αβεβαιότητες που περιβάλλουν τη διαδικασία της γενετικής τροποποίησης και τη χρήση γενετικά τροποποιημένων προϊόντων έχουν οδηγήσει πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένων και των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να ρυθμίσουν την ανάπτυξη και χρήση των Γενετικά Τροποποιημένων Οργανισμών.

Στην Ευρώπη, λόγω των πιθανών κινδύνων των Γενετικά Τροποποιημένων Οργανισμών, η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετώπισε θεσμικά το θέμα αρκετά νωρίς, με την υιοθέτηση συγκεκριμένων Οδηγιών και Κανονισμών. Λαμβάνοντας υπόψη τις εξελίξεις της επιστήμης και τις συνεχείς ανησυχίες των πολιτών της, η Ευρωπαϊκή Ένωση κατάρτισε νομοθετήματα, ώστε να εξασφαλιστεί ότι οι Γενετικά Τροποποιημένοι Οργανισμοί δε θα εκθέσουν σε κινδύνους την υγεία ή το περιβάλλον.

Κοινοτική νομοθεσία για τους ΓΤΟ υπήρχε από την αρχή της δεκαετίας του 1990, και καθ' όλη τη διάρκεια της δεκαετίας, έγιναν προσπάθειες για επέκταση και βελτίωση του ρυθμιστικού αυτού πλαισίου. Η ΕΕ εισήγαγε τη συγκεκριμένη νομοθεσία με σκοπό να προστατεύσει την υγεία των πολιτών της και του περιβάλλοντος και ταυτόχρονα να δημιουργήσει μια ενοποιημένη αγορά για τη βιοτεχνολογία. Η νομοθεσία αυτή ίσχυε μέχρι τις 17 Οκτωβρίου 2002. Μετά από αυτή την ημερομηνία, η Οδηγία αντικαταστάθηκε από νέα, πιο συμπληρωμένη, Οδηγία.

Η Οδηγία 2001/18/ΕΚ καλύπτει δύο βασικές δραστηριότητες: την ελευθέρωση στο περιβάλλον ΓΤΟ και τη διάθεση στην αγορά ΓΤΟ ως προϊόντα ή εντός προϊόντων. Άλλες Οδηγίες καλύπτουν την περιορισμένη χρήση των γενετικά τροποποιημένων μικροοργανισμών για πειραματική και βιομηχανική χρήση και νέα τρόφιμα και νέα συστατικά τροφίμων.

Θέματα που έχουν ήδη ρυθμιστεί σε περισσότερη λεπτομέρεια με Κανονισμούς από την ΕΕ είναι αυτά της ανιχνευσιμότητας και της σήμανσης. Οι γενικοί στόχοι είναι να διευκολυνθεί ο έλεγχος και η επιβεβαίωση της σήμανσης, ο συγκεκριμένος έλεγχος των πιθανών επιπτώσεων στο περιβάλλον και η απόσυρση των προϊόντων που περιέχουν ή αποτελούνται από ΓΤΟ, αν διαπιστωθεί ένας απρόβλεπτος κίνδυνος για την ανθρώπινη υγεία ή το περιβάλλον.