Γενετικά Τροποποιημένοι Οργανισμοί

Η γενετική τροποποίηση είναι μια σχετικά νέα διαδικασία, η οποία λαμβάνει χώρα, σε επιστημονικά εργαστήρια και αφορά παρεμβάσεις του ανθρώπου, στο γενετικό κώδικα, δηλαδή αλλαγές στο DNA. Η παρέμβαση συνίσταται είτε σε προσθήκη είτε σε αφαίρεση γονιδίων. Γενετικά τροποποιημένος οργανισμός (ΓΤΟ), ορίζεται ο οργανισμός (φυτικός ή ζωικός) που έχει υποστεί τροποποίηση των αρχικών γενετικών του χαρακτηριστικών με προσθήκη, αφαίρεση ή αντικατάσταση τουλάχιστον ενός γονιδίου.

Μέσω της γενετικής τροποποίησης, γίνεται άμεση εισαγωγή επιθυμητών γνωρισμάτων σε έναν οργανισμό χωρίς τη διαδικασία της εγγενούς αναπαραγωγής, επιτρέπεται δηλαδή η μεταφορά γονιδίων μεταξύ οργανισμών ακόμα και αν δεν είναι συγγενείς εξελικτικά.

Η επανάσταση που ήρθε με τη ραγδαία ανάπτυξη της βιοτεχνολογίας και της γενετικής μηχανικής με τη δημιουργία Γενετικά Τροποποιημένων Οργανισμών και τη χρήση τους για την παραγωγή προϊόντων για κατανάλωση, αποτελεί επίκεντρο διεθνών συζητήσεων, δημιουργώντας φανατικά αντίθετα στρατόπεδα, που συνηγορούν υπέρ ή κατά της χρήσης των οργανισμών αυτών ή των προϊόντων τους.

Γενικά, στις ιατρικές και γεωργικές εφαρμογές, η γενετική μηχανική έχει πετύχει πολύ σημαντικά αποτελέσματα. Παράλληλα, όμως, τίθενται μεγάλα διλήμματα και υπάρχουν ανησυχίες για δυνητικούς κινδύνους.

Ανησυχία υπάρχει όταν Γενετικά Τροποποιημένοι Οργανισμοί απελευθερώνονται σε ένα μη ελεγχόμενο περιβάλλον. Η αλληλεπίδραση των Γενετικά Τροποποιημένων Οργανισμών με άλλα σύνθετα βιολογικά συστήματα, όπως το ανθρώπινο σώμα ή τα φυσικά οικοσυστήματα, δεν μπορεί, σε πολλές περιπτώσεις, να προβλεφθεί ή να εξεταστεί πλήρως, χωρίς να υπάρχει σωστό σχέδιο διαχείρισης που να λαμβάνει υπόψη όλα τα δεδομένα του περιβάλλοντος ελευθέρωσης.


Ευρωπαϊκό νομικό πλαίσιο

Εθνική Νομοθεσία

Απαγόρευση της καλλιέργειας ΓΤΟ

Η Κύπρος, από την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει διατηρήσει μια σταθερή θέση ενάντια στην αδειοδότηση Γενετικά Τροποποιημένων Οργανισμών (ΓΤΟ), λειτουργώντας πάντοτε σύμφωνα με την προληπτική προσέγγιση, για την προστασία της ανθρώπινης υγείας και του περιβάλλοντος, που πρέπει να χαρακτηρίζει τη λήψη αποφάσεων.

Η ιδιαιτερότητα της Κύπρου λόγω των ειδικών της χαρακτηριστικών αποτέλεσε και τη βασική τεκμηρίωση στην επιτυχία μας να συμπεριληφθεί στο κείμενο των Συμπερασμάτων του Συμβουλίου Υπουργών Περιβάλλοντος, τον Δεκέμβριο του 2008, πρόνοια, με την οποία δίδεται η ευκαιρία σε περιοχές με ειδικά περιβαλλοντικά και αγρονομικά χαρακτηριστικά, συμπεριλαμβανομένων των μικρών απομονωμένων νησιών όπως η Κύπρος, να εφαρμόσουν συγκεκριμένα μέτρα διαχείρισης και περιορισμού, καθώς και μέτρα απαγόρευσης για την καλλιέργεια των Γενετικά Τροποποιημένων Οργανισμών.

Η Οδηγία (ΕΕ) 2015/412 αποτελεί τροποποίηση της Οδηγίας 2001/18/ΕΚ με την οποία παρέχεται η δυνατότητα στα κράτη μέλη (ΚΜ) να περιορίζουν ή να απαγορεύουν την καλλιέργεια ΓΤΟ στην επικράτειά τους και είναι αποτέλεσμα μιας προσπάθειας που ξεκίνησε το 2010 και ολοκληρώθηκε πρόσφατα μετά από χρόνιες συζητήσεις και διαπραγματεύσεις μεταξύ των κρατών μελών και της Επιτροπής.

Η νέα διαδικασία αδειοδότησης περιλαμβάνει δύο στάδια για τη ρύθμιση της καλλιέργειας. Το πρώτο στάδιο αφορά το δικαίωμα που παρέχεται στο κάθε ΚΜ να ζητά εξαίρεσή του από το γεωγραφικό πεδίο εφαρμογής της καλλιέργειας όταν υποβάλλεται αίτηση για αδειοδότηση μιας ποικιλίας ΓΤΟ. Εάν ο κοινοποιών/αιτών αρνηθεί την εξαίρεση, τότε το ΚΜ μπορεί να υιοθετήσει εθνικά μέτρα για τον περιορισμό ή την απαγόρευση του εν λόγω ΓΤΟ (δεύτερο στάδιο), τα οποία κοινοποιούνται στην Επιτροπή.

Σύμφωνα με την πάγια αρνητική θέση της ως προς τους γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς, η Κύπρος ήταν υπέρ της παραχώρησης του δικαιώματος στα κράτη-μέλη να αποφασίζουν τα ίδια για την καλλιέργεια γενετικά τροποποιημένων οργανισμών στο έδαφός τους και ήταν ενεργή και αυστηρή κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για επίτευξη συμφωνίας.

Στις 28.9.2015, η Κύπρος, μέσω του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, υπέβαλε σχετικά αιτήματα, ώστε να εξαιρεθεί όλη η επικράτειά της από το γεωγραφικό πεδίο εφαρμογής των ήδη εγκριμένων ή υπό έγκριση γενετικά τροποποιημένων οργανισμών για καλλιέργεια.

Στις 16.11.2015 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενημέρωσε το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος ότι τα αιτήματα της Κύπρου έχουν γίνει αποδεκτά από τους αιτητές και η επικράτεια της Κύπρου έχει εξαιρεθεί από το πεδίο εφαρμογής της καλλιέργειας για τους συγκεκριμένους γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς. Αυτή η διαφοροποίηση στο γεωγραφικό πεδίο θα συμπεριληφθεί στους όρους αδειοδότησης ή με τροποποίησή τους, στην περίπτωση των ήδη εγκριμένων ΓΤ-οργανισμών, από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.