Σε μια ολοκληρωμένη διαχείριση του προβλήματος των δασικών πυρκαγιών, περιλαμβάνονται ένα οργανωτικό πλαίσιο και τα κατάλληλα μέτρα και ενέργειες που απαιτούνται για την προστασία των δασών από τον κίνδυνο των δασικών πυρκαγιών και τη μείωση των επιπτώσεων τους, έτσι ώστε να μπορούν να επιτευχθούν οι στόχοι της διαχείρισης του ανεκτίμητου αυτού εθνικού μας πλούτου. Ο αντιπυρικός επιχειρησιακός σχεδιασμός του Τμήματος Δασών αποσκοπεί, στον περιορισμό του αριθμού των πυρκαγιών και της έκτασης που καίγεται, στην άμεση ανίχνευση των πυρκαγιών και στην ταχεία επέμβαση και αποτελεσματική κατάσβεση.
Το Τμήμα Δασών, ως υπεύθυνος φορέας για την πρόληψη και καταστολή των δασικών πυρκαγιών, εφαρμόζει ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης το οποίο περιλαμβάνει:
- Την πρόληψη,
- Την ανίχνευση και αναγγελία των δασικών πυρκαγιών,
- Την προκαταστολή,
- Την καταστολή των δασικών πυρκαγιών.
ΠΡΟΛΗΨΗ ΔΑΣΙΚΩΝ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ
Αρκετές δασοπυροσβεστικές υπηρεσίες σε διάφορες χώρες, για να αντιμετωπίσουν το ολοένα και αυξανόμενο πρόβλημα των δασικών πυρκαγιών, έχουν στραφεί κυρίως στην πρόληψη τους. Με αυτό τον τρόπο γίνεται μεγάλη προσπάθεια με απώτερο στόχο, να μην ανάβουν οι φωτιές. Διότι από τη στιγμή που θα ανάψει μια φωτιά, υπάρχουν δεκάδες παράγοντες που πιθανό να επηρεάσουν την εξέλιξή της και απλά αρκεί μόνο ένας από τους παράγοντες αυτούς να λειτουργήσει αρνητικά, ώστε να επέλθει η καταστροφή. Το Τμήμα Δασών εφαρμόζει για χρόνια ένα αξιόπιστο μηχανισμό πρόληψης των δασικών πυρκαγιών και προβαίνει κάθε χρόνο σε μια οργανωμένη προσπάθεια με σκοπό την αποτροπή της έναρξης πυρκαγιών, η οποία περιλαμβάνει διάφορα μέτρα και ενέργειες:
- Εφαρμογή των διατάξεων της Δασικής Νομοθεσίας
Η εφαρμογή της Δασικής Νομοθεσίας λειτουργά ως αποτρεπτικός παράγοντας στο άναμμα φωτιάς και κατ’ επέκταση στην πρόκληση δασικών πυρκαγιών. Οι ποινές που προβλέπονται για τους παραβάτες είναι ιδιαίτερα αυστηρές και προνοούν ποινή φυλάκισης που δεν υπερβαίνει τα δέκα έτη ή σε χρηματική ποινή που δεν υπερβαίνει τις €50.000 ή και στις δύο αυτές ποινές. Όλες οι πρόνοιες της νομοθεσίας που σχετίζονται με το άναμμα φωτιάς, περιλαμβάνονται στο άρθρο 32 του Περί Δασών Νόμου του 2012.
- Διαφώτιση
Κάθε χρόνο οργανώνεται και πραγματοποιείται εκστρατεία διαφώτισης και ευαισθητοποίησης του κοινού, με διαλέξεις σε σχολεία, στρατόπεδα και άλλα οργανωμένα σύνολα. Στα πλαίσια της διαφωτιστικής εκστρατείας εκδίδεται και διανέμεται ενημερωτικό υλικό για πληροφόρηση του κοινού και κατά τη διάρκεια της καλοκαιρινής περιόδου μεταδίδονται μηνύματα από το ραδιόφωνο και την τηλεόραση και δημοσιεύονται ανακοινώσεις στον τύπο, σε σχέση με το πρόβλημα των δασικών πυρκαγιών.
- Εκδρομικοί και κατασκηνωτικοί χώροι
Σε διάφορες δασικές περιοχές σε ολόκληρη την Κύπρο, λειτουργούν εκδρομικοί και κατασκηνωτικοί χώροι, τους οποίους διαχειρίζεται το Τμήμα δασών. Σκοπός των υποδομών αυτών είναι κυρίως η παροχή προς το κοινό οργανωμένων χώρων αναψυχής και ψυχαγωγίας και η μείωση του κινδύνου πρόκλησης δασικών πυρκαγιών.
ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΓΓΕΛΙΑ ΔΑΣΙΚΩΝ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ
Είναι αποδεδειγμένο και γενικά παραδεκτό ότι, όταν μια δασική πυρκαγιά εξαπλωθεί είναι δύσκολο να αντιμετωπιστεί. Αντίθετα, στα αρχικά στάδια είναι εύκολη η κατάσβεση κάθε πυρκαγιάς, ακόμα και με τον ελάχιστο εξοπλισμό. Έτσι, τα τελευταία χρόνια, σε αρκετές πυρόπληκτες χώρες, έχει εδραιωθεί μια νέα αντίληψη. Το ζητούμενο πλέον είναι η έγκαιρη ανίχνευση των πρώτων εστιών πυρκαγιάς, η άμεση αναφορά της ύπαρξής τους και η γρήγορη επέμβαση και κατάσβεσή τους, πριν την περαιτέρω εξάπλωσή τους. Το Τμήμα Δασών λειτουργεί ένα αποτελεσματικό σύστημα ανίχνευσης δασικών πυρκαγιών, ικανό να εντοπίσει και να αναφέρει σε σύντομο χρονικό διάστημα κάθε εστία πυρκαγιάς, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα για ταχεία επέμβαση και έγκαιρη προσβολή και κατάσβεσή της στα αρχικά της στάδια, προτού εξαπλωθεί.
Τα κυριότερα μέσα ανίχνευσης και αναγγελίας δασικών πυρκαγιών που διαθέτει το Τμήμα Δασών είναι:
- Παρατηρητήρια δασικών πυρκαγιών (Πυροφυλάκια, Θέσεις Παρατήρησης)
Η παρατήρηση και επιτήρηση των δασικών εκτάσεων για την ύπαρξη καπνού ή φωτιάς, επιτυγχάνεται μέσω της λειτουργίας ενός δικτύου πυροφυλακίων και θέσεων παρατήρησης, τα οποία βρίσκονται σε ψηλά στρατηγικά σημεία των δασών και τα οποία επανδρώνονται κατά την καλοκαιρινή περίοδο με έμπειρους παρατηρητές.
Πυροφυλάκιο
- Περιπολίες
Σε δασικές περιοχές οι οποίες βρίσκονται εκτός του οπτικού πεδίου των παρατηρητηρίων, οργανώνονται και εκτελούνται επίγειες περιπολίες, συνήθως με μικρά πυροσβεστικά οχήματα ταχείας επέμβασης. Αποστολή των δασικών περιπόλων είναι η παρατήρηση για την ύπαρξη καπνού ή φωτιάς, η άμεση επέμβαση και καταστολή κάθε πυρκαγιάς, η πληροφόρηση του κοινού και η εφαρμογή της δασικής νομοθεσίας. Πραγματοποιούνται επίσης εναέριες περιπολίες με έμφορτα πυροσβεστικά αεροπλάνα, με σκοπό την ανίχνευση τυχόν πυρκαγιών και την άμεση επέμβαση για καταστολή τους.
- Χρήση τεχνολογίας για εποπτεία δασικών περιοχών
Για σκοπούς συνεχούς επιτήρησης και πυροπροστασίας δασικών περιοχών, όπως, π.χ. της ευαίσθητης και εξαιρετικά σημαντικής από περιβαλλοντική άποψη χερσονήσου του Ακάμα, σε συνεργασία και με άλλους φορείς, γίνεται χρήση τεχνολογίας συνεχούς παρακολούθησης, όπως λειτουργία κινητής Video/Thermal κάμερας, χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών (Drones) και απλών καμερών.
Τηλεφωνική γραμμή αναφοράς δασικών πυρκαγιών
Το κοινό μπορεί να αναφέρει οποιαδήποτε στιγμή καθόλη τη διάρκεια του 24ώρου, χωρίς την καταβολή τέλους, την ύπαρξη καπνού ή φωτιάς στα δάση, μέσω του τηλεφωνικού αριθμού 1407.
ΠΡΟΚΑΤΑΣΤΑΛΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ
Τα προκατασταλτικά μέτρα συμπεριλαμβάνουν κυρίως υποδομές οι οποίες έχουν ως σκοπό τη μείωση της πιθανότητας εξάπλωσης κάθε πυρκαγιάς και τη διευκόλυνση των δυνάμεων πυρόσβεσης στις επιχειρήσεις κατάσβεσης. Τα κυριότερα προκατασταλτικά μέτρα που εφαρμόζει το Τμήμα Δασών είναι:
- Αντιπυρικές λωρίδες
Οι αντιπυρικές λωρίδες αποτελούν ένα πολύ σημαντικό έργο αντιπυρικής υποδομής, αφού εκτός του ότι αποτρέπουν την επέκταση των δασικών πυρκαγιών λόγω της διακοπής της συνέχειας της βλάστησης, παρέχουν πρόσβαση στα πυροσβεστικά οχήματα και στο προσωπικό.
- Δασικοί δρόμοι
Το δασικό οδικό δίκτυο, είναι ένα βασικό και απαραίτητο έργο υποδομής, αφού συμβάλλει στην καλύτερη διαχείριση του δάσους και στην προστασία του από τις δασικές πυρκαγιές, παρέχοντας πρόσβαση στα επίγεια μέσα πυρόσβεσης και στο προσωπικό κατάσβεσης.
- Δασικές τηλεπικοινωνίες
Το Τμήμα Δασών διαθέτει ανεξάρτητο ασύρματο τηλεφωνικό δίκτυο με δυνατότητα παγκύπριας κάλυψης, το οποίο χρησιμοποιείται κυρίως για την αναφορά πυρκαγιών και για σκοπούς συντονισμού κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων κατάσβεσης.
- Δασοκομικοί χειρισμοί
Οι δασοκομικοί χειρισμοί στοχεύουν στη μείωση του κινδύνου έκρηξης αλλά και της ταχύτητας εξάπλωσης των πυρκαγιών και περιλαμβάνουν κλαδεύσεις, αραιώσεις και καθαρισμό της βλάστησης κατά μήκος πολυσύχναστων δασικών και υπεραστικών δρόμων καθώς και σε χώρους όπου ο κίνδυνος έναρξης και επέκτασης πυρκαγιών είναι μεγάλος.
- Παροχές νερού
Για σκοπούς ανεφοδιασμού των πυροσβεστικών οχημάτων με νερό σε περίπτωση πυρκαγιάς, το Τμήμα Δασών διαθέτει δίκτυο υδατοδεξαμενών και υδροστομίων σε όλες τις δασικές περιοχές.
- Ελικοδρόμια
Τα ελικοδρόμια που βρίσκονται στα κρατικά δάση χρησιμοποιούνται από τα ελικόπτερα σε περίπτωση ανάγκης, κυρίως για την αεροδιακομιδή τραυματιών και για τη μεταφορά προσωπικού κατάσβεσης, εφοδίων και εξοπλισμού πυρόσβεσης.
ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ ΔΑΣΙΚΩΝ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ
Η καταστολή των δασικών πυρκαγιών είναι δύσκολη και επικίνδυνη εργασία που απαιτεί ένα άρτια οργανωμένο σύστημα, με επαρκή μέσα και προσωπικό. Στόχος των κατασταλτικών μέτρων που περιγράφονται πιο κάτω, είναι η όσο το δυνατό ταχύτερη επέμβαση και καταστολή κάθε πυρκαγιάς στα αρχικά της στάδια και ο περιορισμός των καταστροφών που προκαλούνται. Αυτό επιτυγχάνεται με την καθολική εφαρμογή του Σχεδίου «Αστραπή», που προνοεί και διασφαλίζει τη συγκέντρωση και εμπλοκή του μεγαλύτερου δυνατού όγκου και αριθμού δυνάμεων στο μικρότερο δυνατό χρόνο στο επεισόδιο, ώστε κατά το δυνατόν οι δασικές πυρκαγιές να καταστέλλονται εν τη γενέσει τους.
- Δασικοί Σταθμοί
Σε όλες τις δασικές περιοχές υπάρχουν δασικοί σταθμοί, οι οποίοι στελεχώνονται από προσωπικό του Τμήματος Δασών. Κατά τη διάρκεια της καλοκαιρινής περιόδου, οι δασικοί σταθμοί χρησιμοποιούνται και ως δασοπυροσβεστικά κέντρα, λειτουργούν δηλαδή ως χώροι στους οποίους φιλοξενούνται οι δασικοί υπάλληλοι και οι δασοπυροσβέστες που βρίσκονται σε καθήκον επιφυλακής. Διαθέτουν όλο τον απαραίτητο πυροσβεστικό εξοπλισμό, καθώς επίσης πυροσβεστικά και άλλα οχήματα.
- Επιφυλακή δασικών υπαλλήλων
Κατά τη διάρκεια της αντιπυρικής περιόδου εφαρμόζεται πρόγραμμα επιφυλακής των δασικών υπαλλήλων, σύμφωνα με το οποίο σε κάθε δασικό σταθμό και όλες τις ημέρες της εβδομάδας, δασικοί υπάλληλοι παραμένουν σε επιφυλακή και βρίσκονται σε συνεχή ετοιμότητα για άμεση επέμβαση και καταστολή, κάθε επεισοδίου δασικής πυρκαγιάς.
- Δασοπυροσβεστικό Σώμα
Το Σώμα Δασοπυροσβεστών συγκροτείται στις αρχές κάθε καλοκαιρινής περιόδου και κατανέμεται σε ομάδες των 8 - 20 ατόμων, οι οποίοι τοποθετούνται στους διάφορους δασικούς σταθμούς. Όλοι οι δασοπυροσβέστες τυγχάνουν συνεχούς εκπαίδευσης και βρίσκονται σε συνεχή ετοιμότητα για την αντιμετώπιση κάθε επεισοδίου πυρκαγιάς.
- Πυροσβεστικά οχήματα
Το Τμήμα Δασών διαθέτει πυροσβεστικά οχήματα διαφόρων τύπων, τα οποία είναι κατανεμημένα στους δασικούς σταθμούς.
Πυροσβεστικά οχήματα
- Συστήματα πυρασφάλειας
Σε πολυσύχναστους χώρους στα δάση, όπως είναι οι εκδρομικοί και κατασκηνωτικοί χώροι, έχουν εγκατασταθεί συστήματα πυρασφάλειας, που μπορούν ανά πάσα στιγμή να χρησιμοποιηθούν για την κατάσβεση πυρκαγιάς.
- Βαρέα οχήματα
Οι προωθητές γαιών (εκσκαφείς), χρησιμοποιούνται κυρίως για την κατασκευή προκατασταλτικών έργων, όπως η διάνοιξη και συντήρηση αντιπυρικών λωρίδων και δρόμων. Σε περίπτωση πυρκαγιάς, ενισχύουν σημαντικά τις επιχειρησιακές δυνατότητες των δυνάμεων κατάσβεσης.
- Οχήματα μεταφοράς προσωπικού
Τα οχήματα μεταφοράς προσωπικού χρησιμεύουν για τη μεταφορά του προσωπικού στο σημείο της πυρκαγιάς. Τα περισσότερα από αυτά τα οχήματα διαθέτουν κίνηση και στους 4 τροχούς που τα καθιστά ιδιαίτερα ευκίνητα σε δρόμους και προσπελάσιμες αντιπυρικές λωρίδες.
- Πτητικά μέσα
Τα εναέρια μέσα πυρόσβεσης διαδραματίζουν σημαντικό και πολλές φορές καθοριστικό ρόλο, κατά τις επιχειρήσεις κατάσβεσης των δασικών πυρκαγιών. Η Κυπριακή Δημοκρατία διαθέτει αριθμό πτητικών μέσων πυρόσβεσης, αποτελούμενα από 6 πρωτεύοντα εναέρια μέσα τα οποία χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για την κατάσβεση δασικών πυρκαγιών, καθώς επίσης και αριθμό ελικοπτέρων τα οποία χρησιμοποιούνται πρωτίστως για άλλους σκοπούς, εφόσον όμως παραστεί ανάγκη, δυνατό να χρησιμοποιηθούν, είτε για σκοπούς συντονισμού ή είτε για κατάσβεση πυρκαγιών. Τα πρωτεύοντα εναέρια μέσα που διαθέτει η Δημοκρατία αποτελούνται από δύο πυροσβεστικά αεροπλάνα του Τμήματος Δασών, δύο μισθωμένα πυροσβεστικά αεροπλάνα και δύο μισθωμένα πυροσβεστικά ελικόπτερα.
- Κέντρα Επιχειρήσεων
Τα κέντρα επιχειρήσεων αποτελούν τον χώρο στον οποίο γίνεται ο συντονισμός των επιχειρήσεων κατάσβεσης δασικών πυρκαγιών. Το Τμήμα Δασών λειτουργεί σε καθημερινή βάση και καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου υψηλού κινδύνου εκδήλωσης πυρκαγιών Γενικό Κέντρο Επιχειρήσεων το οποίο βρίσκεται στην Αθαλάσσα και τρία Κέντρα υποστήριξης και μέριμνας Επιχειρήσεων των Περιφερειών. Σε περίπτωση μεγάλης πυρκαγιάς, οργανώνεται και λειτουργεί στην περιοχή του επεισοδίου Τοπικό Κέντρο Επιχειρήσεων.
- Συνεργασία με άλλες Υπηρεσίες
Το Τμήμα Δασών συνεργάζεται στενά με όλους τους φορείς και υπηρεσίες που εμπλέκονται στη δασοπυρόσβεση, με απώτερο στόχο την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του προβλήματος των δασικών πυρκαγιών στον τόπο μας.
- Εθελοντικές ομάδες δασοπυρόσβεσης
Η συγκρότηση και η ενεργός εμπλοκή οργανωμένων εθελοντικών ομάδων, ενισχύει σημαντικά τις προσπάθειες για αντιμετώπιση του προβλήματος των δασικών πυρκαγιών.
Διάφορα προκατασταλτικά μέτρα