Βοτανικοί Κήποι Τμήματος Δασών
Η δημιουργία ενός βοτανικού κήπου γίνεται πάντοτε με προκαθορισμένους στόχους και για συγκεκριμένο σκοπό. Οι συνηθέστεροι λόγοι για τους οποίους λαμβάνεται η απόφαση για τη δημιουργία ενός βοτανικού κήπου είναι οι πιο κάτω:
· Η προστασία της βιοποικιλότητας μέσω της διατήρησης σπάνιων ειδών
· Η περαιτέρω επιστημονική μελέτη των ειδών χλωρίδας
· Η περιβαλλοντική εκπαίδευση και ενημέρωση
· Η αναψυχή
Στις περισσότερες περιπτώσεις όμως, ο βοτανικός κήπος αποτελεί στην πραγματικότητα ένα χώρο στον οποίο και οι τέσσερις πιο πάνω παράγοντες συνυπάρχουν αρμονικά. Η τέχνη της κηπουρικής συνδυάζεται με την περιβαλλοντική εκπαίδευση και την αναψυχή καθώς και με τη διατήρηση σπάνιων ειδών και τη βοτανική επιστήμη. Παρόλα αυτά, ο κάθε βοτανικός κήπος είναι μοναδικός και ο σχεδιασμός και η εξέλιξή του εξαρτώνται από τους στόχους που έχουν τεθεί αρχικά.
Το Τμήμα Δασών από πολύ νωρίς είχε εντοπίσει την ανάγκη για δημιουργία βοτανικών κήπων στο νησί και για το λόγο αυτό είχε δημιουργήσει τον πρώτο βοτανικό κήπο στην περιοχή της Αθαλάσσας κατά τη δεκαετία του ’60. Τα τελευταία χρόνια, το Τμήμα Δασών, ανταποκρινόμενο τόσο στην ολοένα αυξανόμενη ανάγκη για περιβαλλοντική εκπαίδευση όσο και στην ανάγκη για δημιουργία χώρων για διατήρηση απειλούμενων ειδών έχει προχωρήσει περαιτέρω στη δημιουργία τριών νέων βοτανικών κήπων οι οποίοι βρίσκονται αντίστοιχα στην Αθαλάσσα, στον Αμίαντο και στα Λουτρά της Αφροδίτης.
1. Δασοβοτανικός Κήπος Αθαλάσσας
Είναι ο παλαιότερος Βοτανικός Κήπος που σχεδιάστηκε και δημιουργήθηκε από το Τμήμα Δασών. Αποτελεί Τμήμα του Εθνικού Δασικού Πάρκου Αθαλάσσας, καταλαμβάνει έκταση περίπου 4,5 εκτάρια και είναι τοποθετημένος νοτιοανατολικά του φυτωρίου της Δασικής Περιφέρειας Λευκωσίας Λάρνακας και Αμμοχώστου. Ο σχεδιασμός και η εγκατάσταση του έγιναν σε 2 φάσεις και σε δύο διαφορετικούς χώρους που γειτνιάζουν και για το λόγο αυτό δημιουργήθηκαν αντίστοιχα 2 τμήματα που ονομάστηκαν Δασοβοτανικός Κήπος Α’ και Δασοβοτανικός Κήπος Β’.
Ο Δασοβοτανικός Κήπος Α’ εγκαταστάθηκε την περίοδο 1964 - 1970 και εκεί φυτεύτηκαν περίπου 1000 φυτά, δενδρώδη και θαμνώδη, τα οποία αντιπροσωπεύουν 173 διαφορετικά είδη (Species) υποείδη (Subspecies) και υβρίδια (Hybrids) που ανήκουν σε 136 γένη (Genera) και 36 οικογένειες (Families).
Ο Δασοβοτανικός Κήπος Β’ αποτελεί επέκταση του Δασοβοτανικού Κήπου Α’. H δημιουργία του άρχισε το 1994 και από τότε διαμορφώνεται, αναβαθμίζεται και εμπλουτίζεται με νέα είδη μέχρι και σήμερα. Περιλαμβάνει 600 φυτά που προέρχονται κυρίως από την κυπριακή χλωρίδα και που αντιπροσωπεύουν 290 διαφορετικά είδη (Species) και υποείδη (Subspecies) που ανήκουν σε 167 γένη (Genera) και 79 οικογένειες (Families). Πέρα από τα δενδρώδη και θαμνώδη είδη, περιλαμβάνει και ημίθαμνους, πόες, αγρωστώδη και βολβώδη φυτά.
2. Βοτανικός Κήπος του Κέντρου Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης και Εκπαίδευσης Αθαλάσσας (ΚΠΕΕΑ)
Στο Κέντρο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης και Εκπαίδευσης Αθαλάσσας, έχει δημιουργηθεί επίσης ένας βοτανικός κήπος με σκοπό να συνδυάσει την αισθητική διαμόρφωση του χώρου με την περιβαλλοντική εκπαίδευση. Η διαμόρφωση του χώρου έγινε χρησιμοποιώντας ως οδηγό το ευρύτερο φυσικό περιβάλλον της περιοχής και περιλαμβάνει στοιχεία από τους βραχώδεις φρυγανότοπους που δεσπόζουν στους λόφους περιμετρικά.
Παρά το μικρό του μέγεθος, ο κήπος αυτός περιλαμβάνει 81 διαφορετικά είδη δέντρων, θάμνων και ποωδών φυτών. Καταβλήθηκε προσπάθεια ώστε να χρησιμοποιηθούν κυρίως τοπικά ξηρανθεκτικά είδη και να ομαδοποιηθούν με βασικό κριτήριο τις οικολογικές τους απαιτήσεις παρά με το αισθητικό αποτέλεσμα. Σήμερα αποτελεί έναν μοναδικό βοτανικό κήπο με τις δικές του ιδιαιτερότητες που εμπλουτίζεται και αναβαθμίζεται συνεχώς.
Αξίζει δε να σημειωθεί ότι, ο εν λόγω βοτανικός κήπος έχει ενταχθεί και στα εκπαιδευτικά προγράμματα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, παρέχοντας σημαντικές πληροφορίες στα πλαίσια της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης των μαθητών δημοτικού, γυμνασίου και λυκείου σε συνδυασμό πάντοτε με άλλες πρόσθετες υπαίθριες εκπαιδευτικές δραστηριότητες.
3. Βοτανικός Κήπος Τροόδους «Α.Γ. Λεβέντης»
Ο Βοτανικός Κήπος Τροόδους «Α.Γ. Λεβέντης» βρίσκεται στο Εθνικό Δασικό Πάρκο Τροόδους, εντός των ορίων του παλαιού Μεταλλείου του Αμιάντου, σε υψόμετρο 1400 μέτρα. Οι εργασίες για τη δημιουργία του Βοτανικού Κήπου άρχισαν από το Τμήμα Δασών το 2004. Μέρος του ποσού που απαιτήθηκε για τη δημιουργία του κήπου δόθηκε από το ίδρυμα «Α.Γ. Λεβέντης» και το υπόλοιπο από κρατικά κονδύλια. Σήμερα ο κήπος περιέχει γύρω στα 200 είδη φυτών, αλλά στο μέλλον ο αριθμός αυτός αναμένεται να ξεπεράσει τα 500 είδη.
Η δημιουργία του συγκεκριμένου Βοτανικού Κήπου αποσκοπεί στην προστασία, διατήρηση, παρουσίαση και ανάδειξη της βοτανικής κληρονομιάς της Κύπρου με μεγαλύτερη έμφαση στη χλωρίδα της περιοχής του Τροόδους λειτουργώντας παράλληλα ως πεδίο έρευνας, επιμόρφωσης και αναψυχής και ως μέσο αποκατάστασης ενός σημαντικού μέρους του μεταλλείου Αμιάντου. Ο κήπος περιλαμβάνει κέντρο επισκεπτών και βοτανολόγιο, τμήμα ενδημικών φυτών, τμήμα παρόχθιας βλάστησης με λίμνη, δενδρώνα, τμήμα αρωματικών και παραδοσιακών φυτών κήπου, τμήμα παραδοσιακών γεωργικών φυτών, υπαίθριο εκπαιδευτήριο, σημείο θέας με τηλεσκόπιο, χώρους υγιεινής και χώρο στάθμευσης, ενώ άμεσα προβλέπεται να κατασκευαστούν, τμήμα διατήρησης απειλούμενων φυτών και τράπεζα διατήρησης γενετικού υλικού.
4. Βοτανικός Κήπος Ακάμα
Ο Βοτανικός Κήπος Ακάμα βρίσκεται εντός του Κρατικού Δάσους Ακάμα, κοντά στα Λουτρά της Αφροδίτης, μια περιοχή που είναι στο επίκεντρο των παραδόσεων και θρύλων του τόπου μας και αποτελεί έναν από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς ξένων και Κύπριων επισκεπτών. Οι εργασίες για τη δημιουργία του Βοτανικού Κήπου άρχισαν το 2003. Η βασική φιλοσοφία που διέπει τον κήπο είναι να γίνει προσιτή σε όλους η βοτανική κληρονομιά του Ακάμα. Για τούτο, η όλη οργάνωση του κήπου είναι ουσιαστικά μια μικρογραφία του Ακάμα με ευρύχωρα μονοπάτια και χώρους συγκέντρωσης να παρεμβάλλονται και να συνυπάρχουν με τους φυσικούς οικοτόπους και τα οικοσυστήματα.
Έτσι, ο επισκέπτης, αφιερώνοντας πολύ λίγο χρόνο για περιήγηση στον κήπο, μπορεί να έλθει σε επαφή με κοινά και σπάνια είδη και οικοτόπους που είναι διασκορπισμένα σε ολόκληρη την περιοχή του Ακάμα.
Οι φυσικοί αυτοί χώροι προσδίδουν μεγάλες δυνατότητες και αξία στον κήπο αφού οι φυσικοί ως αδιατάρακτοι οικότοποι υποστηρίζουν πολύ μεγάλους αριθμούς ειδών τόσο χλωρίδας όσο και πανίδας. Γύρω στα 120 είδη φυτών έχουν φυτευτεί μέχρι σήμερα και αν συνυπολογιστούν και τα είδη που υπάρχουν στις αδιατάρακτες περιοχές, ο συνολικός αριθμός των ειδών που υπάρχουν στον κήπο είναι πολύ μεγαλύτερος. Τελικός στόχος είναι να περιληφθούν και να αναδειχθούν πάνω από 250 είδη φυτών.