Προστατευόμενες Δασικές Περιοχές και Δίκτυο Natura 2000
Νομικό Πλαίσιο
Ο περί Δασών Νόμος του 2012, σύμφωνα με το Άρθρο 15, παρέχει τη δυνατότητα κήρυξης κρατικού δάσους από το Υπουργικό Συμβούλιο των πιο κάτω δασικών προστατευόμενων περιοχών:
i. Φυσικό Απόθεμα: δάσος που διατηρεί τη φυσικότητα του και δεν έχει υποστεί σημαντική ανθρώπινη παρέμβαση, και περιλαμβάνει σημαντικά δασικά οικοσυστήματα, φυτοκοινονίες, ζωοκοινότητες ή άλλα φυσικά στοιχεία και διαχειρίζεται για επιστημονική έρευνα, παρακολούθηση και ως σημείο επιστημονικής αναφοράς και η ανθρώπινη δραστηριότητα είναι περιορισμένη, έτσι που να διασφαλίζεται η ανεμπόδιστη λειτουργία των φυσικών διεργασιών.
ii. Εθνικό Δασικό Πάρκο: δάσος που διατηρεί σε σημαντικό βαθμό τη φυσικότητα του και (α) περιέχει σημαντικά στοιχεία βιοποικιλότητας ή γενετικούς πόρους ή τοπία ή και γεωμορφώματα και (β) διαχειρίζεται για προστασία και διατήρησης των οικολογικών διαδικασιών και των αξιόλογων φυσικών στοιχείων που περιέχει και (γ) παρέχει τη δυνατότητα για πνευματικές, επιστημονικές, εκπαιδευτικές ή αναψυχικές δραστηριότητες, οι οποίες είναι περιβαλλοντικά και πολιτισμικά συμβατές.
iii. Προστατευτικό Δάσος: όταν το δάσος, λόγω της θέσης του και/ή των εδαφικών και γεωλογικών χαρακτηριστικών του και/ή των κλίσεων του εδάφους, αποκτά ιδιαίτερη σημασία για την προστασία των υδάτινων πόρων ή του εδάφους ή των περιουσιών και των ανθρώπινων οικισμών που βρίσκονται σε χαμηλότερα από αυτό υψόμετρα.
iv. Δασικό Πάρκο: όταν το δάσος, λόγω της θέσης του σε σχέση με αστικά κέντρα, αποκτά εξέχουσα σημασία για λόγους υγείας περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, αισθητικής και αναψυχής.
Επίσης, σύμφωνα με το Άρθρο 16, του περί Δασών Νόμου του 2012, ο Υπουργός με μπορεί να κηρύξει κρατικό δάσος σε:
i. Δασικό Μνημείο: όταν η περιοχή περιλαμβάνει ένα ή περισσότερα συγκεκριμένα φυσικά, πολιτιστικά ή γεωμορφολογικά στοιχεία εξαιρετικής ή μοναδικής αξίας, λόγω του μνημειακού τους χαρακτήρα ή της εξαιρετικής αισθητικής και/ή των πολιτιστικών τους στοιχείων.
ii. Φυσικό Μικρο-απόθεμα: όταν στην περιοχή περιλαμβάνει ένα ή περισσότερα σπάνια είδη χλωρίδας η πανίδας ή άλλο στοιχείο της φύσης με εθνικό περιφερειακό ή παγκόσμιο ενδιαφέρον.
Σύμφωνα με τις πρόνοιες του περί Δασών Νόμου του 2012, μέχρι σήμερα έχουν κηρυχθεί οι πιο κάτω Προστατευόμενες Περιοχές:
i. Εθνικό Δασικό Πάρκο Ακάμα
ii. Μικρο-απόθεμα στην κοιλάδα των κέδρων, περιοχή Τριπύλου, για τον οικότοπο του ενδημικού κέδρου (9590*, Δάση με Cedrus brevifolia) και για την προστασία του απειλούμενου ενδημικού φυτού Arabis kennedyae.
iii. Μικρο-απόθεμα στην κοιλάδα των κέδρων, περιοχή Τριπύλου, για τον οικότοπο της ενδημικής λατζιάς (9390*, Θαμνώνες και χαμηλές συστάδες της Quercus alnufolia).
iv. Μικρο-απόθεμα στο φαράγγι του Άβακα, στον Ακάμα, για την προστασία του απειλούμενου ενδημικού φυτού Centaurea akamantis.
Η πρώτη νομοθεσία για προστατευόμενες περιοχές στην Κύπρο ήταν η Δασική Νομοθεσία του 1967, γεγονός που θεωρείται ως καινοτομία γιατί τότε οι έννοιες των προστατευόμενων περιοχών δεν ήταν πολύ γνωστές στον τόπο μας. Οι πρόνοιες της νομοθεσίας πρόβλεπαν δύο κατηγορίες Προστατευόμενων Περιοχών:
i. Εθνικό Δασικό Πάρκο: «Κύριο κρατικό δάσος το οποίο κηρύσσεται από το Υπουργικό Συμβούλιο για την άνεση και αναψυχή του κοινού γενικά (εν γένει)»
ii. Περιοχές Προστασίας της Χλωρίδας και Πανίδας: «Κύριον κρατικό δάσος το οποίο κηρύσσεται από το Υπουργικό Συμβούλιο για να παράσχει τέλεια και μόνιμη προστασία στη χλωρίδα και πανίδα»
Στον πιο κάτω πίνακα φαίνονται οι περιοχές που κηρύχθηκαν πριν το 2012, και εξακολουθούν να έχουν το καθεστώς των Προστατευόμενων Περιοχών, μέχρι την επανακήρυξη του σύμφωνα με τη νέα νομοθεσία.
Κατάλογος Προστατευόμενων Περιοχών που κηρύχθηκαν με το Δασικό Νόμο του 1967:
Εθνικά Δασικά Πάρκα |
| 1. Παιδαγωγική Ακαδημία |
| 2. Λιοπέτρι |
| 3. Αθαλάσσα |
| 4. Τρόοδος |
| 5. Κάβο Γκρέκο |
| 6. Πολεμίδια |
| 7. Ριζοελιά |
| 8. Πέτρα του Ρωμιού |
| 9. Άγιος Νίκανδρος |
| 10. Μαχαιράς |
Περιοχές Προστασίας Χλωρίδας και Πανίδας |
| 1. Κοιλάδα των Κέδρων |
| 2. Μαύροι Γκρεμοί |
| 3. Μαδαρή |
| 4. Τρόοδος (4 περιοχές) |
Δίκτυο Natura 2000
Το Δίκτυο Natura 2000 είναι ένα οικολογικό δίκτυο προστατευόμενων περιοχών, που καλύπτει όλα τα Κράτη Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), με κύριο στόχο τη διατήρηση της βιοποικιλότητας σε όλη την επικράτεια της ΕΕ. Η διατήρηση της βιοποικιλότητάς επιτυγχάνεται με την μακροπρόθεσμη διατήρηση σπανίων ειδών και ενδιαιτημάτων (οικοτόπων).
Το Δίκτυο αποτελείται από τις «Ειδικές Ζώνες Διατήρησης» σύμφωνα με την Οδηγία των Οικοτόπων (92/43/EOK), για την προστασία οικότοπων και ειδών χλωρίδας και πανίδας, και από τις «Ζώνες Ειδικής Προστασίας» σύμφωνα με την Οδηγία των Πουλιών (2009/147/ΕΕ, πρώην 79/409/ΕΟΚ) για την προστασία της ορνιθοπανίδας. Το Δίκτυο καλύπτει πέραν του 18% του χερσαίου τμήματος της επικράτειας της ΕΕ και 6% του θαλάσσιου.
Στην Κύπρο, μέχρι σήμερα, το Δίκτυο Natura 2000 περιλαμβάνει 63 περιοχές. Κάτω από τις πρόνοιες της Οδηγίας των Οικοτόπων, έχουν ενταχθεί 39 περιοχές (3 αποκλειστικά θαλάσσιες), αρχικά ως «Τόποι Κοινοτικής Σημασίας» που κηρύσσονται σταδιακά σε «Ειδικές Ζώνες Διατήρησης». Σύμφωνα με την Οδηγία των Πουλιών, 30 περιοχές έχουν χαρακτηρισθεί ως «Ζώνες Ειδικής Προστασίας».
Η συνολική έκταση των χερσαίων περιοχών του Δίκτυου Natura 2000, ανέρχεται σε 1681 km2 έκταση που αντιπροσωπεύει το 31% της περιοχής που βρίσκεται κάτω από τον αποτελεσματικό έλεγχο της Κυπριακής Δημοκρατίας, ενώ 57% αυτής της έκτασης (1681 km2) είναι κρατική δασική γη.
Οι περιοχές Δάσος Πάφου (CY2000016 και CY200006 ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας), ΕΔΠ Τροόδους (CY5000004), Δάσος Μαχαιρά (CY2000004), Δάσος Σταυροβουνίου (CY6000004) και Κάβο Γκρέκο (CY3000005) έχουν ποσοστό πέραν του 90% της έκτασης τους εντός Κρατικής Δασικής γης. Επιπρόσθετα, στις περιοχές Δάσος Λεμεσού (CY5000001), Χερσόνησος Ακάμα (CY4000010), Ζώνη Ειδικής Προστασίας Χερσόνησος Ακάμα (CY4000023) και τις περιοχής Μαδαρή – Παπούτσα (CY2000005) ποσοστό πέρα του 60% της βρίσκεται εντός Κρατικής Δασικής γης.