Το Τμήμα Δασών είναι ένα από τα παλαιότερα κυβερνητικά Τμήματα που δημιουργήθηκαν από τη Βρετανική Αποικιοκρατική Κυβέρνηση στην Κύπρο. Η λειτουργία του Τμήματος άρχισε από το 1879, ένα χρόνο μετά την άφιξη των Άγγλων στο νησί. Υπό τη δικαιοδοσία του «Αρχιδασονόμου της Κύπρου» έμπαιναν αργότερα και άλλες υπηρεσίες όπως αυτή του Τμήματος Γεωργίας που ιδρύθηκε το 1896.
Προηγουμένως, κατά τη διάρκεια της τούρκικης κατοχής της Κύπρου 1570 – 1878, ουδεμία οργανωμένη διαχείριση ή προστασία των δασών υπήρχε. Τα δάση ήταν σχεδόν καταστρεμμένα λόγω ανεξέλεγκτης υλοτομίας δέντρων και άλλης βλάστησης, ελεύθερης βόσκησης, εκτεταμένων εκχερσώσεων για γεωργική εκμετάλλευση και μεγάλων πυρκαγιών.
Η πρώτη προσπάθεια ελέγχου ήταν το 1839 με την απόφαση να επιβληθεί κάποιος φόρος πάνω στα δάση, όμως ουδέποτε υλοποιήθηκε. Στα πλαίσια του ελέγχου των δασών από την Οθωμανική αυτοκρατορία από μια ομάδα Γάλλων Δασολόγων, ήλθε στην Κύπρο το 1874 ο De Montrichard ο οποίος παρατήρησε ότι τα δάση ήταν λεηλατημένα και υπήρχε μια τάση φυγής από τους κατοίκους. Το πρώτο Νομοσχέδιο που ψηφίστηκε για την τούρκικη γη δημοσιεύτηκε και στην Κύπρο το 1870 με το οποίο αναγνώριζε το δάσος και προνοούσε κάποιο υποτυπώδη έλεγχο. Το 1874 - 1877 διορίζεται ένας επιθεωρητής δασών και τρεις δασοφύλακες. Οι οποίοι τοποθετούνται σε τρία ορεινά χωριά.
Η Συνθήκη παράδοσης της Κύπρου στους Άγγλους υπογράφτηκε στις 4 Ιουνίου 1878 και αρχές Σεπτεμβρίου του ίδιου χρόνου ο Άγγλος Διοικητής της Κύπρου ανέλαβε με εντολή του Υπουργείου Εξωτερικών της Αγγλίας να διευθετήσει την άφιξη κάποιου Άγγλου Δασολόγου από τη Δασική Υπηρεσία των Ινδιών. Ο πρώτος Δασολόγος είναι ο A. E. Wild που έρχεται το 1878-1879 και ο P. G. Madon το 1880 από την Τουλώνη της Γαλλίας ο οποίος υπηρετούσε στην Αλγερία. Οι Άγγλοι, αν και κυρίαρχοι και αποικιοκράτες στο νησί, όλως παραδόξως, έδωσαν μεγάλη σημασία στην προστασία και διαχείριση των δασών. Την ίδια χρονιά εφάρμοσαν την πρώτη Δασική Νομοθεσία που ως κύριο στόχο είχε την προστασία των δασών.
Το 1898 δημιουργήθηκε το πρώτο σώμα δασοφυλάκων που βασικά είχε σκοπό την περιπολία των δασών για την προστασία και τον έλεγχο τους από τους πολλούς κινδύνους που τα απειλούσαν. Το 1913 θεσπίζεται ο Περί Δασών νόμος του οποίου πρόνοιες τερματίζουν ουσιαστικά τη βόσκηση μέσα στα δάση και αλλού καθορίζεται ο ανώτατος αριθμός ζώων, κυρίως αιγών, που επιτρέπεται να εκτρέφεται σε κάθε περιοχή, με αντιπαροχή βέβαια κάποιων κοινωνικοοικονομιών μέτρων για να μην πληγούν οι βοσκοί.
Μέχρι το 1922 έρχονται στην Κύπρο μια σειρά Δασολόγων οι οποίοι δημιούργησαν ο κάθε ένας ξεχωριστά κάτι στον τομέα της αναδάσωσης, της προστασίας και γενικά στην ανόρθωση των δασών της Κύπρου. Σημαντικό και αξιόλογο έργο έκαμε ο Dr. A.H. Unwin ο οποίος διετέλεσε Διευθυντής Τμήματος Δασών από το 1922 μέχρι το 1936. Το 1926 υπηρετούν 242 υπάλληλοι και 100 εργάτες μεταξύ αυτών και 6 πτυχιούχοι Πανεπιστημίων.
Το 1940 γίνεται η πρώτη μαζική απογραφή και κήρυξη πολλών δασοκαλυμμένων εκτάσεων σε κρατικά δάση που ενσωματώνονται στα υφιστάμενα κρατικά και τυγχάνουν και αυτά προστασίας και διαχείρισης. Στο σχετικό διάταγμα δημοσιεύονται τόσο η έκταση κάθε δάσους όσο και τα χωρομετρικά σχέδια πάνω στα οποία φαίνεται η οριοθέτησή του, μια σημαντική νομική ενέργεια γιατί διευθετούνται μια για πάντα τα ιδιοκτησιακά προβλήματα μέσα και γύρω από τη δασική γη. Αργότερα, το 1950, γίνεται η πρώτη κωδικοποίηση της Επίσημης Δασικής Πολιτικής. Το 1951 ιδρύεται και το Δασικό Κολέγιο που βασικά αποτελεί τον αιμοδότη του Τμήματος με την στελέχωσή του με κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό.
Οι τελευταίοι Διευθυντές Δασών επί Αγγλοκρατίας ήταν ο Davidson το 1955 και ακολούθως μέχρι το 1961 ο Τούρκος Ι. Σιτκής. Από αυτό το χρόνο τη διεύθυνση του Τμήματος αναλαμβάνουν Ελληνοκύπριοι Δασολόγοι μέχρι σήμερα.
Το 1967 μπαίνει σε εφαρμογή η νέα Δασική Νομοθεσία της οποίας οι πρόνοιες ρυθμίζουν τα πάντα που έχουν σχέση με τα δάση και τον άνθρωπο που βρίσκεται ή έρχεται σε επαφή με αυτά. Ακόμη θέτουν τις βάσεις για αντιμετώπιση θεμάτων με σύγχρονη αντίληψη και με περιβαλλοντική προσέγγιση και ρυθμίζονται οι κατηγορίες των δασών σε Μόνιμες Δασικές Περιοχές, Εθνικά Δασικά Πάρκα και Περιοχές Προστασίας της Χλωρίδας και Πανίδας. Τα δάση πέραν της παραγωγής ξυλείας παρέχουν και αναψυχή γι΄ αυτό κατασκευάζονται εκδρομικοί και κατασκηνωτικοί χώροι και πολλές άλλες υποδομές που σκοπό έχουν την αναψυχική διέξοδο των επισκεπτών των δασών.
Το 1974 η τούρκικη εισβολή και κατοχή ανατρέπει κάθε δασική δραστηριότητα και ανάπτυξη. Τεράστιες πυρκαγιές ως αποτέλεσμα των βομβαρδισμών και άλλων καταστάσεων κατακαίουν το 35% των πλέον παραγωγικών δασών μας στην Πάφο και στην βορειοδυτική πλευρά της οροσειράς του Τροόδους. Η συνολική έκταση που κάηκε εκείνη τη δύσκολη περίοδο ήταν 26.000 περίπου εκτάρια.
Το Τμήμα Δασών ανέλαβε το δύσκολο έργο της διάσωσης της καμένης ξυλείας με τη γρήγορη υλοτομία των καμένων δέντρων, τη μεταφορά της σε εργοστάσια ξυλείας και την άμεση αξιοποίησή της για να μην καταστραφεί από δευτερογενείς προσβολές όπως έντομα, μύκητες κλπ. Σε συνέχεια την αναδάσωση των καμένων εκτάσεων και γενικά την προστασία τους για να αποτραπεί η διάβρωση και η υποβάθμισή τους. Ο όλος στρατηγικός σχεδιασμός για τη διάσωση της καμένης ξυλείας και την αναδάσωση των καμένων εκτάσεων στάθηκε αφορμή να απασχοληθεί μεγάλος αριθμός προσφύγων και άλλων κατοίκων, με αποτέλεσμα να απαμβλυνθούν, μερικώς, κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα που εμφανίστηκαν αμέσως μετά την εισβολή. Γι΄ αυτή του την προσπάθεια, το Τμήμα Δασών εξασφάλισε τους επαίνους της FAO και Πανεπιστημιακών της Δασολογικής επιστήμης πολλών χωρών.
Το Τμήμα Δασών αποκτά σταδιακά ένα σύγχρονο στόλο από πυροσβεστικά οχήματα και άλλο ευέλικτο εξοπλισμό, οργανώνει εκπαιδευμένα Δασοπυροσβεστικά Σώματα που τοποθετούνται σε στρατηγικούς Δασικούς Σταθμούς σε όλη την Κύπρο και ετοιμάζει Σχέδια Δράσης που σκοπό έχουν την άμεση επέμβαση σε περίπτωση πυρκαγιών και τη δυνατότητα της γρήγορης καταστολής τους. Ταυτόχρονα προωθεί διάφορα προγράμματα πρόληψης με τη σωστή και αποτελεσματική διαφώτιση. Γενικά η προστασία των δασών από τις πυρκαγιές μπαίνει σε καλύτερη βάση με τη χρήση και πυροσβεστικών αεροσκαφών, τη συνεργασία με άλλες κρατικές υπηρεσίες κυρίως την Πυροσβεστική Υπηρεσία της Κύπρου, τη βοήθεια οργανωμένων φορέων και άλλων ευαισθητοποιημένων ιδιωτών και την εκπαίδευση και εξειδίκευση Δασικού Προσωπικού σύμφωνα με τα νέα δεδομένα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Σήμερα το Τμήμα Δασών συνεχίζει να έχει την ευθύνη της Διαχείρισης και Προστασίας των δασών για κοινωνικούς, περιβαλλοντικούς και ψυχαγωγικούς λόγους. Αυτοί οι λόγοι είναι σε πρώτη προτεραιότητα ενώ η απόληψη ξυλείας αποτελεί απλώς δασοκομική ενέργεια για σκοπούς εξυγίανσης των δασών εκεί που επιβάλλεται.
Οι κυριότεροι στόχοι της νέας στρατηγικής της Δασικής Πολιτικής του Τμήματος Δασών είναι:
· Αειφόρος ανάπτυξη, προστασία και διατήρηση των φυσικών πόρων.
· Επέκταση του πρασίνου με τη δάσωση χαλίτικων και εγκαταλελειμμένων ιδιωτικών εκτάσεων.
· Διατήρηση, βελτίωση και ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος και της φυσικής κληρονομιάς.
· Επέκταση και αναβάθμιση της υποδομής για τουρισμό και αναψυχή
· Ανάπτυξη και αναζωογόνηση των παραδασόβιων χωριών.
· Περιβαλλοντική εκπαίδευση των πολιτών και δημιουργία δασικής συνείδησης.