«Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις (ΠΔΣ)», σημαίνει τη συμπερίληψη περιβαλλοντικών παραμέτρων κατά τη σύναψη δημόσιων συμβάσεων προμηθειών, υπηρεσιών και έργων, από τις Αναθέτουσες Αρχές που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής των Νόμων περί του Συντονισμού των Διαδικασιών Σύναψης Δημοσίων Συμβάσεων (Ν.11(Ι)/2006 και Ν.12(Ι)/2006), με στόχο τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων και τη διατήρηση της οικονομικής βιωσιμότητας.
Οι Πράσινες Αγορές, είναι δηλαδή, η αγορά προϊόντων και/ή υπηρεσιών τα οποία είναι από περιβαλλοντικής άποψης φιλικότερα στο περιβάλλον και τη δημόσια υγεία, συγκρινόμενα με άλλα αντίστοιχα ανταγωνιστικά τους τα οποία εξυπηρετούν τον ίδιο σκοπό, λαμβάνοντας υπόψη και το κύκλο ζωής τους.
Η ανάλυση του κύκλου ζωής ενός προϊόντος, είναι ουσιαστικά μια επισκόπηση των επιπτώσεων που έχει στο περιβάλλον καθ΄ όλη τη διάρκεια ζωής του, από την παραγωγή μέχρι την τελική του διάθεση (απόρριψη).
Το κόστος κύκλου ζωής πρέπει να καλύπτει την τιμή αγοράς και τις συναφείς δαπάνες (παράδοση, εγκατάσταση, λειτουργία), τις δαπάνες λειτουργίας (συμπεριλαμβανομένων των ενεργειακών δαπανών, των δαπανών για ανταλλακτικά και συντήρηση) και τις δαπάνες του τέλους του κύκλου ζωής (όταν τεθεί εκτός λειτουργίας, απεγκατάσταση του και διάθεσή του ως απόβλητο).
Βασικά χαρακτηριστικά των πράσινων προϊόντων/ υπηρεσιών είναι τα πιο κάτω:-
- Είναι ενεργειακά αποδοτικότερα και γενικά οικονομικότερα κατά τη λειτουργία τους.
- Είναι λιγότερο ή καθόλου ρυπογόνα σε σχέση με άλλα προϊόντα που εξυπηρετούν τον ίδιο σκοπό.
- Είναι ανθεκτικά, αναβαθμίζονται και επισκευάζονται εύκολα.
- Μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν και υπάρχει η αγορά και η υποδομή για την ανακύκλωσή τους, μετά το τέλος της ζωής τους.
Οι δημόσιες και οι ημι-δημόσιες αρχές διαθέτουν σημαντική αγοραστική δύναμη, αφού, κάθε χρόνο δαπανούν περίπου 2 τρισεκατομμύρια Ευρώ για τις αγορές τους, ποσό περίπου ίσο με το 19% του Ακαθάριστου Εγχωρίου Προϊόντος ολόκληρης της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Με την αγοραστική αυτή δύναμη τους, οι δημόσιες συμβάσεις/αγορές, μπορούν να επηρεάσουν τη διαμόρφωση των τάσεων στην παραγωγή και την κατανάλωση, ενώ μια σημαντική ζήτηση εκ μέρους των δημοσίων υπηρεσιών για οικολογικότερα (πιο πράσινα) αγαθά δύναται να δημιουργήσει και να διευρύνει τις αγορές για φιλικά προς το περιβάλλον προϊόντα και υπηρεσίες, δίνοντας και το καλό παράδειγμα στην υπόλοιπη κοινωνία.
Επίσης, πέραν του ότι η αγορά τέτοιων προϊόντων και υπηρεσιών είναι περιβαλλοντικά προτιμητέα, σε πάρα πολλές περιπτώσεις, δυνατόν να οδηγήσει σε εξοικονομήσεις, π.χ. η αγορά ενός περιβαλλοντικά φιλικού ηλεκτρονικού υπολογιστή είναι πιο οικονομική επειδή μακροπρόθεσμα τυχόν επιπλέον αρχική δαπάνη υπερκαλύπτεται από τη χαμηλότερη κόστος ενέργειας που καταναλώνει.
Η Ευρωπαϊκή Πολιτική για τις Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις
Η πολιτική για προώθηση των Πράσινων Δημόσιων Συμβάσεων (ΠΔΣ) έχει ενσωματωθεί στην Εθνική Στρατηγικής της Λισσαβόνας, της Ανανεωμένης Εθνικής Στρατηγικής για την Αειφόρο Ανάπτυξη και της Εθνικής Στρατηγικής "Ευρώπη 2020", οι οποίες εδράζονται στις αντίστοιχεςΕυρωπαϊκής Στρατηγικές.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με την Ανακοίνωσή της, (COM(2003) 302), προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, για την ολοκληρωμένη πολιτική προϊόντων, κάλεσε τα Κράτη Μέλη να καταρτίσουν μέχρι το τέλος του 2006, με χρονικό ορίζοντα τριών χρόνων, σχέδια δράσης για πιο «πράσινες» δημόσιες προμήθειες. Στα σχέδια αυτά, τα οποία θα αναθεωρούνται ανά τριετία, θα πρέπει να έχει πρόσβαση το κοινό, και θα πρέπει να περιλαμβάνουν εκτίμηση για την υφιστάμενη κατάσταση και να τίθενται φιλόδοξοι στόχοι. Στη συνέχεια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με την Ανακοίνωσή της COM(2008) 400, το 50% του συνόλου των διαδικασιών υποβολής προσφορών να είναι «πράσινες», δηλαδή να ανταποκρίνονται σε εγκριθέντα κοινά «στοιχειώδη» κριτήρια ΠΔΣ. Το ποσοστό αυτό θα εκφράζεται τόσο σε αριθμό, όσο και σε αξία πράσινων συμβάσεων σε σχέση με τον συνολικό αριθμό και τη συνολική αξία των συμβάσεων που έχουν συναφθεί σε τομείς για τους οποίους έχουν καθοριστεί κοινά «στοιχειώδη» κριτήρια ΠΔΣ.
Οφέλη από την Εφαρμογή των ΠΔΣ
Η εφαρμογή της πολιτικής για τις Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις, έχει πολλαπλά οφέλη, τόσο από περιβαλλοντικής πλευράς, όσο και από οικονομικής. Συνοπτικά, μερικά από αυτά είναι:-
- μείωση της κατανάλωσης των φυσικών πόρων.
- εξοικονόμηση ενέργειας.
- παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές.
- εξοικονόμηση χρημάτων.
- μείωση των αποβλήτων συσκευασίας.
- μείωση των επικίνδυνων αποβλήτων.
- ανακύκλωση και η χρήση ανακυκλωμένων υλικών.
- προαγωγή της οργανικής γεωργίας.
- βελτίωση της δημόσιας εικόνας της Αρχής ή του Οργανισμού.
- βελτίωση της υγιεινής του εργασιακού περιβάλλοντος.
- ανάπτυξη νέων τεχνολογιών.
- ενθάρρυνση των Κυπριακών βιομηχανιών να παράγουν «πράσινα» προϊόντα.
- Εκπληρώνονται οι διεθνείς υποχρεώσεις της Κύπρου. Για παράδειγμα η Συνθήκη Εγκαθίδρυσης υποχρεώνει τα Κράτη Μέλη να ενσωματώσουν την περιβαλλοντική διάσταση σε όλες τις πολιτικές τους.
Η εφαρμογή των Πράσινων Δημόσιων Συμβάσεων στην Κύπρο
Προκειμένου να μετέχει στην προσπάθεια της Ε.Ε. για προώθηση των Πράσινων Συμβάσεων, η Κύπρος ετοίμασε το πρώτο το δικό της Εθνικό Σχέδιο Δράσης με περίοδο εφαρμογής τα έτη 2007-2009, το οποίο και εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο τον Μάρτιο του 2007, οπότε και τέθηκε σε εφαρμογή από τη Δημόσια Υπηρεσία. Τον συντονιστικό ρόλο για την εφαρμογή του Σχεδίου Δράσης έχει το Τμήμα Περιβάλλοντος. Στο πρώτο αυτό Σχέδιο Δράσης συμπεριλήφθησαν μέτρα και δράσεις που κάλυπταν αριθμό θεμάτων όπως η βελτίωση της περιβαλλοντικής απόδοσης προμηθειών και εξοπλισμού γραφείου (γραφική ύλη, ηλεκτρονικοί υπολογιστές κλπ).
Με την ολοκλήρωση του πρώτου αυτού Σχεδίου Δράσης, το Τμήμα Περιβάλλοντος, προχώρησε στην Αναθεώρηση του, εκπονώντας το νέο Σχέδιο δράσης για τις ΠΔΣ.
Για την εκπόνηση του Αναθεωρημένου Σχεδίου Δράσης, λήφθηκαν υπόψιν οι γνώσεις και οι εμπειρίες που αποκτήθηκαν κατά την εφαρμογή του πρώτου Σχεδίου Δράσης για την τριετία 2007-2009, τα προβλήματα που προέκυψαν, τα στοιχεία από διάφορες έρευνες αγοράς που πραγματοποίησε κατά καιρούς το Τμήμα Περιβάλλοντος, τα στοιχεία από την ανταλλαγή απόψεων με άλλες Αναθέτουσες Αρχές. Στο αναθεωρημένο αυτό ενσωματώθηκαν και οι νέες κατηγορίες και κριτήρια που εισηγήθηκε η Ε.Ε. μέσα από την Εργαλειοθήκη την οποία ετοίμασε προκειμένου να υποβοηθηθούν τα Κράτη Μέλη.
Το Αναθεωρημένο αυτό Σχέδιο, αφού τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση, εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο στις 31 Ιανουαρίου 2012 και έχει ισχύ μέχρι και σήμερα.
Το Σχέδιο Δράσης για τις Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις έχει υποχρεωτική εφαρμογή για όλες τις Αναθέτουσες Αρχές, γι’ αυτό και οι Αρχές θα πρέπει να προνοούν να ενσωματώνουν περιβαλλοντικά κριτήρια στις τεχνικές τους προδιαγραφές, όπως αυτά περιλαμβάνονται ως βοήθημα στον Παράρτημα Γ, του Σχεδίου Δράσης για τις ΠΔΣ.
Το Τμήμα Περιβάλλοντος με την πλήρη υποστήριξη του Υπουργού Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, κ. Νίκου Κουγιάλη, έχει υιοθετήσει από το 2014, ένα νέο θεσμό για την προώθηση των ΠΔΣ, τα Βραβεία Πράσινων Δημόσιων Συμβάσεων – CYGPPAWARDS.
Τα πρώτα βραβεία πραγματοποιήθηκαν στις 11/9/2014.
Τα βραβεία του 2015, πραγματοποιήθηκαν την 1/12/2015.
Ναταλία Γεωργίου - Τσιάκαλου
Τηλ. 22408923
Email. ngeorgiou@environment.moa.gov.cy