Η κυπριακή πολιτική που ακολουθείται στη διαχείριση αποβλήτων βασίζεται κυρίως στην ιεράρχηση των αποβλήτων (πρόληψη, επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση, ανάκτηση, τελική διάθεση) και στον ορθό περιβαλλοντικά χειρισμό τους. Απώτερος σκοπός είναι η προστασία του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης υγείας. Αυτό επιτυγχάνεται μέσα από τη μείωση/εξάλειψη των αρνητικών επιπτώσεων της παραγωγής και της διαχείρισης των αποβλήτων, την προώθηση της επαναχρησιμοποίησης, ανακύκλωσης και ανάκτησης και γενικά της περιβαλλοντικά ορθής διαχείρισης ώστε να μειώνεται η απόρριψή τους σε χώρους ταφής και να περιορίζεται ο συνολικός αντίκτυπος στη χρήση των πόρων βελτιώνοντας την αποδοτικότητα και την αποτελεσματικότητα της χρήσης τους.
Η εφαρμογή της ορθολογικής περιβαλλοντικά διαχείρισης των παραγόμενων αποβλήτων στην Κύπρο επιτυγχάνεται μέσω της εφαρμογής του περί Αποβλήτων Νόμου του 2011 (Ν.185(Ι)/2011) και του περί Συσκευασιών και Αποβλήτων Συσκευασιών Νόμου του 2002 (Ν. 32(Ι)/2002) όπως και των τροποποιήσεών τους, καθώς και των Κανονισμών και Διαταγμάτων που εκδόθηκαν σύμφωνα με αυτούς. Η πιο πάνω νομοθεσία είναι απόρροια της ευρωπαϊκής πολιτικής και νομοθεσίας εναρμονισμένης και προσαρμοσμένης στο εθνικό δίκαιο.
Στα πλαίσια της εφαρμογής του περί Αποβλήτων Νόμου με Αρ.185(Ι)/2011, στόχος του οποίου είναι η διαχείριση των αποβλήτων ώστε να διασφαλιστεί η δημόσια υγεία και η προστασία του περιβάλλοντος και του περί Συσκευασιών και Αποβλήτων Συσκευασιών Νόμου, παρατίθενται τα πιο κάτω στοιχεία για το έτος 2014.
Σχέδιο Διαχείρισης Δημοτικών Αποβλήτων
Σύμφωνα με το άρθρο 28 της Οδηγίας 2008/98/ΕΚ(αντίστοιχο άρθρο 35, Ν.185(Ι)/2011) για τα απόβλητα, τα κράτη μέλη καταρτίζουν ένα ή περισσότερα σχέδια διαχείρισης αποβλήτων, τα οποία καθορίζουν το πλαίσιο, τις κατευθύνσεις, τις δράσεις, τις διαδικασίες και τα μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης υγείας εμποδίζοντας ή μειώνοντας τις αρνητικές επιπτώσεις της παραγωγής και της διαχείρισης αποβλήτων, ακολουθώντας την ακόλουθη ιεράρχηση: α) πρόληψη, β) προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση, γ) ανακύκλωση, δ) άλλου είδους ανάκτηση, π.χ. ανάκτηση ενέργειες, και ε) διάθεση (ταφή).
Στα πιο πάνω πλαίσια το Τμήμα Περιβάλλοντος έχει εκπονήσει το 2012 το Σχέδιο Διαχείρισης Οικιακών και Παρομοίου τύπου Αποβλήτων το οποίο μετά από δημόσια διαβούλευση (2012) και νέες πολιτικές αποφάσεις διαφοροποιήθηκε στο Σχέδιο Διαχείρισης Δημοτικών Αποβλήτων 2015-2021. Παράλληλα ετοιμάστηκε συνοπτική περιγραφή του Σχεδίου Διαχείρισης Δημοτικών Αποβλήτων με τίτλο Στρατηγικής Διαχείρισης Δημοτικών Αποβλήτων για την περίοδο 2015 – 2021. Η Στρατηγική και το Σχέδιο για τα δημοτικά απόβλητα διαμορφώθηκαν μετά από ευρεία διαβούλευση με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη καθώς και διαβούλευση με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Σημειώνεται ότι Σχέδια Διαχείρισης για τα υπόλοιπα ρεύματα αποβλήτων θα ακολουθήσουν προκειμένου να συμμορφωθεί πλήρως η Κυπριακή Δημοκρατία με το εν λόγω άρθρο.
Κύριοι άξονες στρατηγικής στους οποίους βασίζεται το συγκεκριμένο Σχέδιο αποτελούν η συμμόρφωση με τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες σχετικά με τη διαχείριση αποβλήτων που εμπίπτουν στο ρεύμα των δημοτικών αποβλήτων, η πλήρης αξιοποίηση των υφιστάμενων ιδιωτικών και κρατικών υποδομών διαχείρισης αποβλήτων, η τήρηση της ιεράρχησης διαχείρισης αποβλήτων, με έμφαση στη πρόληψη και χωριστή διαλογή αποβλήτων και η υιοθέτηση βέλτιστων πρακτικών με το χαμηλότερο δυνατό κόστος.
Μέσα στα πιο πάνω πλαίσια, έχουν τεθεί ποιοτικοί και ποσοτικοί στόχοι. Οι ποσοτικοί στόχοι είναι (α) 40% χωριστή συλλογή επί του συνόλου των δημοτικών στερεών αποβλήτων μέχρι το 2021, με απώτερο στόχο το 50% μέχρι το 2027 (από 20% το 2012), (β) 50% του ανακυκλώσιμου υλικού (χαρτί, πλαστικό, μέταλλο, γυαλί) στα δημοτικά απόβλητα να τυγχάνει προετοιμασίας για επαναχρησιμοποίηση μέχρι το 2020, (γ) 15% των οργανικών αποβλήτων δημοτικών να συλλέγεται χωριστά μέχρι το 2021, (δ) η ποσότητα βιοαποδομήσιμων αποβλήτων που προωθείται για ταφή, μετά από κάποια επεξεργασία, να μην υπερβαίνει τους 95.000 τόνους (σε σύγκριση με 459.940 που στάληκαν για ταφή το 2011, εκ των οποίων μόνο οι 57.000 τόνοι είχαν τύχει επεξεργασίας, στην ΟΕΔΑ Κόσιης) και (ε) η επίτευξη των στόχων των Ευρωπαϊκών Οδηγιών για τα απόβλητα συσκευασίας, τα απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού από τον οικιακό τομέα και άλλων πηγών προέλευσης που είναι παρομοίου τύπου με τα του οικιακού τομέα και τα απόβλητα ηλεκτρικών στηλών και συσσωρευτών (μπαταρίες) οικιακού τύπου.
Για την επίτευξη των στόχων και εκπλήρωση των υποχρεώσεων που απορρέουν από τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες, προνοείται η ενεργή εμπλοκή της τοπικής αυτοδιοίκησης, η εισαγωγή σχεδίων και προγραμμάτων για προώθηση της χωριστής συλλογής, της μείωσης του όγκου και της ανακύκλωσης των δημοτικών αποβλήτων. Σε ό,τι αφορά στις υποδομές, προνοείται η πλήρης αξιοποίηση των ΟΕΔΑ Κόσιης και Πεντακώμου, που βρίσκεται υπό κατασκευή, αξιοποίηση των ιδιωτικών υποδομών διαχείρισης αποβλήτων, η ολοκλήρωση του δικτύου των πράσινων σημείων, και η κατασκευή νέων χώρων υγειονομικής ταφής (ΧΥΤ) στις επαρχίες Λευκωσίας και Πάφου, όπου θα γίνεται και η απαιτούμενη από τη σχετική Οδηγία επεξεργασία και η κατασκευή, όπου χρειάζεται, διαμετακομιστικών σταθμών αποβλήτων.
Το Σχέδιο έχει υιοθετηθεί το Νοέμβριο του 2015 από το Υπουργικό Συμβούλιο.
Εθνικά προγράμματα πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων
Σύμφωνα με το άρθρο 29 της Οδηγίας 2008/98/ΕΚ (αντίστοιχο άρθρο 36, Ν.185(Ι)/2011) για τα απόβλητα, τα κράτη μέλη (ΚΜ) εκπονούν, σύμφωνα με τα άρθρα 1 (Αντικείμενο και πεδίο εφαρμογής) και 4 (Ιεράρχηση των αποβλήτων) της Οδηγίας, προγράμματα πρόληψης της δημιουργίας αποβλήτων το αργότερο μέχρι τις 12 Δεκεμβρίου 2013. Στα εν λόγω προγράμματα επιλέγονται από τα ΚΜ ρεύματα αποβλήτων για τα οποία τίθενται στόχοι για την πρόληψη της δημιουργίας τους. Βασικός στόχος των προγραμμάτων αυτών είναι η λήψη μέτρων και δράσεων που αποσκοπούν στη ρήξη της σχέσης μεταξύ οικονομικής ανάπτυξης και περιβαλλοντικών επιπτώσεων που συνδέονται με την παραγωγή αποβλήτων.
Για συμμόρφωση με τις πιο πάνω υποχρεώσεις, το Τμήμα Περιβάλλοντος του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος έχει ετοιμάσει ανεξάρτητο Πρόγραμμα Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων για την περίοδο 2015 – 2021, το οποίο περιέχει όλα τα σημεία που απαιτεί το άρθρο 29 της Οδηγίας. Το Πρόγραμμα πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων αποτελεί το πρώτο πρόγραμμα που καταρτίζεται, και έχει τεθεί σε ευρεία διαβούλευση δυο φορές, με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη καθώς και διαβούλευση με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Στο εν λόγω πρόγραμμα (α) καθορίζονται ποιοτικοί στόχοι οι οποίοι εστιάζονται στη αλλαγή καταναλωτικών συνηθειών που σχετίζονται με την παραγωγή αποβλήτων, στη μείωση παραγωγής σε συγκεκριμένα ρεύματα αποβλήτων, στη προώθηση της επαναχρησιμοποίησης, στη μείωση οργανικών αποβλήτων προς ταφή και στη μείωση της παραγωγής επικίνδυνων δημοτικών αποβλήτων, (β) καθορίζονται τα μέτρα πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων για τα ρεύματα αποβλήτων των οργανικών, του χαρτιού/χαρτονιού, των πλαστικών (πλαστική μπουκάλα, πλαστική σακούλα, πλαστικά παιγνίδια), του ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού, των επικίνδυνων δημοτικών, του ρουχισμού (ρούχα/ υφάσματα), των ογκωδών και των εκσκαφών, κατασκευών και κατεδαφίσεων και (γ) καθορίζονται οι τομείς στους οποίους απευθύνονται τα μέτρα και είναι κύριοι παραγωγοί των πιο πάνω αποβλήτων και οι οποί είναι τα νοικοκυριά, ο δημόσιος τομέας, ο γεωργικός τομέας, ο τουριστικός τομέας, ο οικοδομικός τομέας και ο ιδιωτικός/ επιχειρήσεις/οργανισμοί. Στο πρόγραμμα παρουσιάζονται επίσης τα εργαλεία ελέγχου και παρακολούθησης των μέτρων καθώς και ενδεικτικό χρονοδιάγραμμα για την υλοποίηση τους.
Το Πρόγραμμα έχει υιοθετηθεί το Νοέμβριο του 2015 από το Υπουργικό Συμβούλιο.
