Η παγκόσμια οικονομική κρίση, οι αυξανόμενες τιμές των προϊόντων, οι επιπτώσεις στο περιβάλλον από την ανεξέλικτη ανάπτυξη και η αναγνώριση ότι τα μοντέλα ανάπτυξης που βασίζονται στην αυξανόμενη κατανάλωση πόρων και εκπομπή ρύπων δεν είναι βιώσιμα, έφεραν στην επιφάνεια την ανάγκη για μια πιο περιβαλλοντικά προσανατολισμένη οικονομία, η οποία έχει καθιερωθεί ως «Πράσινη Οικονομία». Η διάδοση της ιδέας της πράσινης οικονομίας εν μέρει υποστηρίζεται από την οικονομική κρίση των τελευταίων χρόνων σε παγκόσμιο πλέον επίπεδο και την αποτυχία των αγορών και του παραδοσιακού οικονομικού μοντέλου να αντεπεξέλθουν, και εν μέρει στην αναγνώριση της σοβαρότητας των περιβαλλοντικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει ο πλανήτης και η ανθρωπότητα ως αποτέλεσμα της ραγδαίας, ανεξέλεγκτης ανάπτυξης που μέχρι πρόσφατα είχε ως γνώμονα την οικονομική ανάπτυξη εις βάρος, συχνά της κοινωνίας, και πάντα του περιβαλλοντικού υπόβαθρου που στηρίζει τη οικονομία, την κοινωνία και την ίδια τη ζωή.
Η ιδέα της Πράσινης Οικονομίας αποτελεί ένα νέο οικονομικό πρότυπο, βάσει του οποίου η οικονομική ανάπτυξη δεν βασίζεται απαραίτητα σε αυξανόμενους περιβαλλοντικούς κινδύνους, την εξάντληση των φυσικών πόρων και τις κοινωνικές ανισότητες. Τα Ηνωμένα Έθνη έχουν ορίσει την «Πράσινη Οικονομία» ως μια οικονομία η οποία οδηγεί σε βελτίωση της ανθρώπινης ευημερίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης, ενώ μειώνει σημαντικά τους περιβαλλοντικούς κινδύνους και οικολογικές ελλείψεις. Η Πράσινη Οικονομία στοχεύει στη βελτίωση της ανθρώπινης ευμάρειας, στην προστασία του περιβάλλοντος και της κοινωνικής δικαιοσύνης και ουσιαστικά μπορεί να θεωρηθεί ως μια πράσινη, ανταγωνιστική οικονομία, με αποδοτική χρήση πόρων και χαμηλές εκπομπές άνθρακα η οποία θα θωρακίσει την ανάπτυξη και τις θέσεις εργασίας, θα δημιουργήσει σημαντικές οικονομικές ευκαιρίες, θα βελτιώσει την παραγωγικότητα, θα μειώσει το κόστος και θα τονώσει την ανταγωνιστικότητα.
Σε πρακτικούς όρους, μια πράσινη οικονομία οδηγεί σε αύξηση του εισοδήματος και της απασχόλησης ως αποτέλεσμα δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων οι οποίες οδηγούν στη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και της ρύπανσης, ενισχύουν την αποδοτικότητα της ενέργειας και των πόρων, και αποτρέπουν την απώλεια της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημικών υπηρεσιών. Οι επενδύσεις αυτές υποστηρίζονται από στοχευμένες μεταρρυθμίσεις στις κρατικές δαπάνες, πολιτικές και διαδικασίες, ενώ απαιτείται να ενισχύεται και όπου χρειάζεται να ανοικοδομείται το φυσικό κεφαλαίο ως ένα κρίσιμο οικονομικό αγαθό.
Οι σημερινές οικονομικές συνθήκες στην Κύπρο, επιβάλλουν περισσότερο από ποτέ άλλοτε την προώθηση μέτρων και πολιτικών που να στηρίζουν την αύξηση της παραγωγής και της αποδοτικότητας στη χρήση πόρων, ενώ ταυτόχρονα θα προωθούν τη διατήρηση των φυσικών οικοσυστημάτων και τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Για την ορθολογική και μεθοδευμένη προώθηση των πιο πάνω πολιτικών και μέτρων απαιτείται η συντονισμένη και μεθοδευμένη προσπάθεια η οποία δεν μπορεί να επιτευχθεί παρά με την ετοιμασία και υιοθέτηση σε επίπεδο Υπουργικού Συμβουλίου ενός Σχεδίου Δράσης για την Πράσινη Οικονομία, το οποίο να χαρακτηρίζεται από στόχους, βραχυπρόθεσμα, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα μέτρα και ορόσημα.
Θεσμικό πλαίσιο
Η Πράσινη Οικονομία αποτελεί έναν από τους κυρίους πυλώνες δράσης της Παγκόσμιας Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για την Αειφόρο Ανάπτυξη Ριο+20 και περιλαμβάνει την προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης διασφαλίζοντας παράλληλα την προστασία του περιβάλλοντος και της κοινωνίας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση προωθεί τον πυλώνα της Πράσινης Οικονομίας, μέσα από την πολιτική για την αποδοτική χρήση των πόρων που αποτελεί βασικό συστατικό της Στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για την ανάπτυξη και απασχόληση μέχρι το 2020. Στο πλαίσιο αυτό προωθείται και η Εμβληματική Πρωτοβουλία για μια Ευρώπη αποδοτική στη χρήση πόρων που, μέσα από το Χάρτη Πορείας που εκδόθηκε με Ανακοίνωση της Επιτροπής το 2011 (COM(2011)571), η οποία δημιουργεί ένα μακροπρόθεσμο πλαίσιο για την ανάληψη δράσεων σε πολλούς τομείς με στόχο την ενσωμάτωση των στόχων της πράσινης οικονομίας σε όλες τις πολιτικές.
Για να ανταποκριθούμε στις σημερινές προκλήσεις απαιτείται ριζικός μετασχηματισμός της οικονομίας, κυρίως στους τομείς της ενέργειας, της βιομηχανίας, της γεωργίας, της αλιείας, και των μεταφορών, όπως και στις πρακτικές των παραγωγών και των καταναλωτών. Ο μετασχηματισμός αυτό πρέπει να βασίζεται σε ένα πλαίσιο πολιτικής που να δημιουργεί ισότιμους όρους ανταγωνισμού, να επιβραβεύει την καινοτομία, την αποδοτικότητα και την αλλαγή, και να δημιουργεί οικονομικές ευκαιρίες ειδικά μέσω του επανασχεδιασμού προϊόντων, της βιώσιμης διαχείρισης των πόρων, της κατάλληλης διαχείρισης και ευρύτερης επαναχρησιμοποίησης και υποκατάστασης υλικών και της εξοικονόμησης πόρων. Η αποδέσμευση της οικονομικής ανάπτυξης από τη χρήση πόρων και τον επηρεασμό του περιβάλλοντος χρειάζεται συνοχή και ενσωμάτωση στις πολιτικές που διαμορφώνουν την οικονομία και τον τρόπο ζωής.
Η ώθηση της Πράσινης Οικονομίας απαιτεί τη δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών μέσω της υιοθέτησης σχετικών νομοθετικών κανονισμών, την ανάπτυξη πολιτικής στους επί μέρους τομείς, και τη δημιουργία κινήτρων για επιχειρήσεις, βιομηχανίες και το ευρύ κοινό, με βασικό στόχο τη μετάβαση από μια οικονομία βασιζόμενη αποκλειστικά στη χρήση και εξάντληση των πόρων και την καταστροφή του περιβάλλοντος, σε μια πράσινη, ανταγωνιστική οικονομία, με αποδοτική χρήση πόρων και χαμηλές εκπομπές άνθρακα.
Οι κύριες παράμετροι που προωθούνται μέσα από τις διάφορες περιβαλλοντικές πολιτικές περιλαμβάνουν:
§ Επενδύσεις σε καίριας σημασίας φυσικούς πόρους,
§ Κίνητρα για την αύξηση της αποτελεσματικότητας στη χρήση των πόρων, ενίσχυση της παραγωγικότητας, μείωση των αποβλήτων και της κατανάλωσης ενέργειας και κατανομή των διαθέσιμων πόρων σύμφωνα με την υψηλότατη αξία χρήσης τους.
§ Προώθηση αγοραίων και ρυθμιστικών μέτρων, όπως επιβολή περιβαλλοντικών φόρων, κατάργηση επιβλαβών επιδοτήσεων, κινητοποίηση δημόσιων και ιδιωτικών χρηματοδοτικών πόρων, επένδυση σε πράσινες θέσεις εργασίας, και στήριξη πράσινων καινοτόμων τεχνολογιών,
§ Ευκαιρίες για καινοτομία μέσα από πολιτικές που καθιστούν δυνατούς νέους τρόπους αντιμετώπισης των περιβαλλοντικών προβλημάτων,
§ Δημιουργία νέων αγορών μέσω της τόνωσης της ζήτησης για πράσινες τεχνολογίες, αγαθά και υπηρεσίες δημιουργώντας δυνατότητες για νέες ευκαιρίες απασχόλησης, και
§ Βελτίωση της διακυβέρνησης και ενθάρρυνση της εμπλοκής του ιδιωτικού τομέα.