ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ 2020
Το Τμήμα Περιβάλλοντος του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος δημοσιεύει την Έκθεση για την Κατάσταση του Περιβάλλοντος στην Κύπρο κάθε πέντε χρόνια, όπως ορίζεται στο Άρθρο 12(5) του περί της Πρόσβασης του Κοινού σε Πληροφορίες, οι οποίες είναι σχετικές με το Περιβάλλον Νόμο (Αρ. 119(Ι)/2004) και τη σχετική Ευρωπαϊκή Οδηγία 2003/4/ΕΚ. Η Έκθεση του 2020 παρουσιάζει και αξιολογεί την τρέχουσα κατάσταση, τους κύριους ρύπους και τις πηγές, τις σχετικές πολιτικές και τους στόχους της χώρας που έχουν τεθεί ή έχουν ήδη επιτευχθεί. Αποσκοπεί στην παροχή συνεχούς, έγκαιρης πληροφόρησης και γνώσης στο ευρύ κοινό, στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και σε βασικούς οικονομικούς τομείς, ώστε οι δράσεις για την προστασία και τη διαχείριση του περιβάλλοντος να υποστηρίζονται από όλους.
Η αξιολόγηση της κατάστασης του περιβάλλοντος στην Κύπρο 2020 πραγματοποιήθηκε μέσα από 9 θεματικές ενότητες (Βιοποικιλότητα και Φύση, Υδάτινοι Πόροι, Χρήση Γης και Έδαφος, Θαλάσσιο και Παράκτιο Περιβάλλον, Ρύπανση του Αέρα, Κλιματική Αλλαγή και Ενέργεια, Απόβλητα και Πόροι, Χημική και Βιομηχανική Ρύπανση, Περιβαλλοντικός Θόρυβος), καλύπτοντας όλο το φάσμα των στοιχείων που άπτονται του περιβάλλοντος. Για κάθε θεματική ενότητα, η τάση της κατάστασης του περιβάλλοντος αξιολογείται μέσα από επιλεγμένους δείκτες, 27 στο σύνολό τους, με την αξιολόγηση να αποτελεί ένα μοναδικό συνδυασμό συνεργασίας μεταξύ εμπλεκομένων φορέων, διαθέσιμων και αξιόπιστων δεδομένων και κρίσης εμπειρογνωμόνων.
Σημαντικά ευρήματα για την τρέχουσα κατάσταση του περιβάλλοντος στην Κύπρο, τα οποία απορρέουν από την έκθεση του 2020 είναι τα ακόλουθα:
· Παρατηρείται μια συνεχής τάση για αύξηση στον αριθμό και την έκταση των περιοχών του Δικτύου Natura 2000, όπως και των άλλων προστατευόμενων περιοχών εκτός Δικτύου.
· Οι υδάτινοι πόροι που διαθέτει η Κύπρος δεν είναι επαρκείς για να καλύψουν την αυξανόμενη ζήτηση, ενώ η επάρκειά τους μειώνεται ακόμα περισσότερο λόγω διαφόρων παραγόντων.
· Οι εκτάσεις των διαφορετικών κατηγοριών κάλυψης, παραμένουν σχετικά σταθερές, με κύρια διαφορά τη μεταβολή γης το 2018, με μείωση των «Δασικών και ημιφυσικών περιοχών» και αύξηση των «Γεωργικών περιοχών».
· Η συνολική οικολογική κατάσταση ανά υδάτινο σώμα με βάση τα αποτελέσματα των βιοτικών δεικτών (all-in all-out) παρουσιάζει υποβάθμιση. Στο σύνολο των παράκτιων υδάτινων σωμάτων της Κύπρου, 10 ταξινομήθηκαν ως «Υψηλής» οικολογικής κατάστασης και 12 ως «Καλής».
· Στην Κύπρο παρουσιάζονται υπερβάσεις στη συγκέντρωση αιωρούμενων σωματιδίων (ΡΜ10), τόσο της ετήσιας οριακής τιμής, όσο και του επιτρεπόμενου αριθμού των υπερβάσεων, παρόλο την μείωση της ετήσιας συγκέντρωσης, στην οποία είναι δυνητικά εκτεθειμένος ο αστικός πληθυσμός.
· Παρατηρείται τάση αύξησης της μέσης μέγιστης ημερήσιας και μέσης ελάχιστης ημερήσιας θερμοκρασίας σε ολόκληρη την Κύπρο παρά την μείωση των συνολικών εκπομπών αερίων όλων των δραστηριοτήτων και την αύξηση στα ποσοστά κατανάλωσης ενέργειας προερχόμενης από ανανεώσιμες πηγές
· Η παραγωγή αποβλήτων ακολουθεί παρόμοιες γραμμές με το κατά κεφαλή ΑΕΠ της Κύπρου και η αξία του ποσοστού κυκλικής χρήσης υλικού είναι 4 φορές χαμηλότερη για την Κύπρο (2.9%) έναντι της Ευρωπαϊκής Ένωσης (12.4%).
· Οι εκπομπές αέριων ρύπων στην Κύπρο που σχετίζονται με τη βιομηχανία ανέρχονται στο 20% περίπου του συνόλου, όπου την περίοδο 2013-2017 κυμαινόταν από 22%-24%.
· Η κύρια πηγή θορύβου είναι ο οδικός θόρυβος, όπου παρατηρείται συνεχής αύξηση στο μήκος των δρόμων κυρίως λόγω αύξησης στο μήκος των ασφαλτοστρωμένων δρόμων, ενώ το ποσοστό του πληθυσμού στο οποίο υπήρχαν υπερβάσεις των τιμών των δεικτών ημέρας-βραδιού-νύκτας (Lden) και νύκτας (Lnight) είναι πάρα πολύ χαμηλό
Οι κύριες προκλήσεις, οι οποίες αντιμετωπίζουμε τη δεδομένη περίοδο, αφορούν την επίτευξη αποσύνδεσης οικονομίας και περιβάλλοντος σε απόλυτους όρους, το οποίο συνήθως εντοπίζεται από επίτευξη μείωσης του περιβαλλοντικού αποτυπώματος της Κύπρου παρά αύξηση του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ), η έλλειψη μιας σφαιρικής εικόνας της εργασίας που παράγεται στον τομέα του περιβάλλοντος, όπως και η καθυστέρηση στην προώθηση διαφόρων δράσεων για την επίτευξη των στόχων για το περιβάλλον λόγω της πανδημίας COVID-19.
Η ανταπόκριση της Κύπρου στις προκλήσεις αυτές επικεντρώνεται στον μετασχηματισμό των μεταφορών και του συστήματος τροφίμων, παράλληλα με αλλαγή στάσης και προώθηση της καινοτομίας, ενώ προκύπτει και η ανάγκη για επαναξιολόγηση του μηχανισμού διαχείρισης πληροφοριών για ολοκληρωμένη συλλογή και επεξεργασία δεδομένων και για διάκριση στις αρμοδιότητες φορέων. Σχετικά με τις επιπτώσεις της πανδημίας, αυτές αναμένεται να αμβλυνθούν μετά την προσαρμογή της οικονομίας στις νέες συνθήκες και την αξιοποίηση επιπρόσθετων κονδυλίων της ΕΕ μέσω του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Η ετοιμασία και δημοσίευση της Έκθεσης για την Κατάσταση του Περιβάλλοντος στην Κύπρο κάθε 5 χρόνια διασφαλίζει τη παρακολούθηση της κατάστασης του περιβάλλοντος της Κύπρου, γεγονός που αφ’ ενός επιτυγχάνει τον κύριό της στόχο για παροχή συνεχούς, έγκαιρης πληροφόρησης και γνώσης στο ευρύ κοινό, και αφ’ ετέρου επιτρέπει στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να έχουν μια πιο σαφή αντίληψη του βαθμού επίτευξης των περιβαλλοντικών στόχων που έχουν τεθεί, είτε μέσα από εθνικές πολιτικές ή μέσα από τις κατευθυντήριες γραμμές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επίσης, οι στοχευμένες δράσεις που αναδεικνύονται μέσα από τις Εκθέσεις θα ενισχύουν και την πρόοδο στην επίτευξη των στόχων βιωσιμότητας, αξιοποιώντας τις πληροφορίες και τα δεδομένα για την προώθηση καινοτόμων λύσεων και τη δημιουργία πράσινων θέσεων εργασίας, τα οποία συνεισφέρουν σημαντικά και στην ενίσχυση της κυπριακής οικονομίας.